26 november 2023
KIJK MIJ! Geborduurde boekbanden 1585-1670
Boeken kan je niet alleen lezen, je kan er ook mee pronken.
Omdat het veelal kerkboeken betreft, luidt de boodschap voluit: "Kijk mij! Ik ben rijk. Ik verkeer in de beste kringen, maar ik ben ook een goed christen."
Van Roon vond meer dan 30 geborduurde boekbanden uit de periode 1585-1670. Deze boeken zijn zo speciaal dat ze over de hele wereld in musea en bibliotheken bewaard worden. Op vele schilderijen uit die periode zien we vooral vrouwen die behalve met hun dure kleding ook met een prestigieus boek in de hand afgebeeld worden.
De stielkennis en de uren werk die in een boekband vervat liggen, zouden nu niet meer te betalen zijn en bovendien pronkten rijke mensen op het einde van de 17e eeuw liever met goud en zilver in plaats van met borduurwerk.
Het lijkt een onderwerp dat met respect en eerbied behandeld moet worden en toch is de eerste zin "Stom, stom, stom" en worden we meegenomen op een reis naar New York waar Marike van Roon de bijbel vindt die oorspronkelijk in Amsterdam gedrukt werd in 1628. Via dit boek introduceert ze verzamelaars en legt ze uit wat het belang van de bibliotheken en bibliothecarissen was en is, bv. in Amsterdam en in Gent. Samen met haar kijken we naar de voorkant en zien we goud- en zilverdraad, bladmotieven en details die we anders over het hoofd zouden zien. Deze methode hanteert ze vrijwel door het hele boek.
Parels in nestjes van cantille
Na de inhoudstafel zien we over twee bladzijden foto's van een boekband met de terminologie in nummers aangeduid. In bijna alle hoofdstukken wordt een boekband als uitgangspunt gebruikt om bijvoorbeeld "Parkieten en ander gevogelte" te bestuderen, band 20. We zien een foto van de voor- en achterkant, we lezen waar het boek bewaard wordt, de verwerving, de afmetingen, de oorspronkelijke titel en eigenaar en een korte beschrijving van de materialen en de verwerking.
In het hoofdstuk leren we meer over de symbolische waarde van sommige vogels, meestal geïllustreerd met een bijkomende afbeelding. Soms is het even zoeken naar verwijzingen naar afbeeldingen uit vorige hoofdstukken, soms staan ze er twee maal om de aandacht op een detail te vestigen dat bij het onderwerp hoort. Als iets niet meer te zien is ("verstrooide paillettten" in band 24) wordt dat vermeld.
Na de inhoudstafel zien we over twee bladzijden foto's van een boekband met de terminologie in nummers aangeduid. In bijna alle hoofdstukken wordt een boekband als uitgangspunt gebruikt om bijvoorbeeld "Parkieten en ander gevogelte" te bestuderen, band 20. We zien een foto van de voor- en achterkant, we lezen waar het boek bewaard wordt, de verwerving, de afmetingen, de oorspronkelijke titel en eigenaar en een korte beschrijving van de materialen en de verwerking.
In het hoofdstuk leren we meer over de symbolische waarde van sommige vogels, meestal geïllustreerd met een bijkomende afbeelding. Soms is het even zoeken naar verwijzingen naar afbeeldingen uit vorige hoofdstukken, soms staan ze er twee maal om de aandacht op een detail te vestigen dat bij het onderwerp hoort. Als iets niet meer te zien is ("verstrooide paillettten" in band 24) wordt dat vermeld.
36 boekbanden
In 30 hoofdstukken worden 36 boekbanden voorgesteld aan de hand van 30 onderwerpen. Het is een plezier om je als lezer(es) te laten leiden door de auteur. Als ze niet zeker is van haar interpretatie vind je "mogelijk", "blijkbaar", "voor ons niet altijd meer duidelijk", enz. maar meestal is het opzoekingswerk overtuigend aanwezig.
In 30 hoofdstukken worden 36 boekbanden voorgesteld aan de hand van 30 onderwerpen. Het is een plezier om je als lezer(es) te laten leiden door de auteur. Als ze niet zeker is van haar interpretatie vind je "mogelijk", "blijkbaar", "voor ons niet altijd meer duidelijk", enz. maar meestal is het opzoekingswerk overtuigend aanwezig.
Het is geen goedkoop boek en zonder de steun van o.a. het Prins Bernhard Cultuurfonds zou het niet tot stand gekomen zijn.
Bronnen en bibliografie zijn alfabetisch gerangschikt. Er wordt ook verwezen naar online databanken voor Nederland en Vlaanderen. De fotoverantwoording sluit het boek af. Dit fraai uitgegeven boek zal niet iedereen bekoren, maar voor liefhebbers is het een "must have".
Bronnen en bibliografie zijn alfabetisch gerangschikt. Er wordt ook verwezen naar online databanken voor Nederland en Vlaanderen. De fotoverantwoording sluit het boek af. Dit fraai uitgegeven boek zal niet iedereen bekoren, maar voor liefhebbers is het een "must have".
Marike van Roon is sinds 2022 zelfstandig kunsthistorica, gespecialiseerd in textielgeschiedenis. Ze is de hoofdconservator bij het Allard Pierson, de erfgoedinstelling van de Universiteit van Amsterdam. Een jarenlange speurtocht bracht ruim dertig exemplaren van deze boekbanden aan het licht, verspreid over verzamelingen in de hele wereld.
Gerda Sterk
Meer van Gerda Sterk
Gerda Sterk
