15 juli 2023
Reuchlins reis. De Holland-Amerika Lijn en de landverhuizers.
George Reuchlin was de tweede zoon van Otto Reuchlin, één van de oprichters van de Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart-Maatschappij, later bekend als de Holland-Amerikalijn. Als achttienjarige trad hij in dienst van het bedrijf om er later één van de directeuren van te worden. Zijn functie vereiste veelvuldige reizen zowel binnen Europa als naar Amerika. Op 10 april 1912 scheept hij in op de Titanic voor haar maidentrip naar Amerika. Het tragische lot van het schip is bekend. Samen met ongeveer 1500 passagiers en bemanningsleden komt ook George Reuchlin om bij deze scheepsramp, amper 37 jaar oud, gehuwd en vader van drie kinderen. Zijn lichaam werd nooit geborgen.
Cathalijne Boland beperkt zich niet tot de biografie van de ongelukkige. Dit verschaft haar de kans de geschiedenis van de emigratie van Europa naar Amerika te schetsen eind 19e eeuw - begin 20e eeuw. Deze emigratie kende verschillende golven naargelang van de situatie in Europa en de economische toestand in Amerika. De emigranten reisden in derde klasse in vaak penibele omstandigheden, vakkundig afgeschermd van de reizigers in eerste en tweede klasse. Deze ongelijke behandeling hield ook stand tot in de dood. In de eerste dagen na de schipbreuk van de Titanic werden vanuit Halifax verschillende schepen uitgezonden om zoveel als mogelijk lichamen te bergen. De geïdentificeerde lichamen van de eerste en tweede klasse passagiers werden aan land gebracht en in Halifax begraven. De derde klasse passagiers en bemanningsleden kregen een zeemansgraf.
De massale emigratie uit Europa was slechts mogelijk door de opkomst van de stoomvaart die vooral vanaf de tweede helft van de 19e eeuw de zeilschepen op de Noord-Atlantische route zou vervangen. Stoomschepen waren niet alleen sneller, ze konden ook veel meer goederen en reizigers transporteren. Steeds grotere en snellere schepen werden gebouwd. De auteur illustreert deze evolutie aan de hand van de talrijke schepen die door de jaren heen door de Holland-Amerikalijn besteld werden.
Op de lucratieve Noord-Atlantische route waren tal van rederijen actief. De meeste hadden hun thuishaven in Groot-Brittannië, maar ook vanuit het vasteland waren er klokvaste verbindingen met Amerika, vooral vanuit Rotterdam, Antwerpen, Hamburg en Bremen. Om te vermijden dat de rederijen zich dood zouden concurreren werden er kartels gevormd met prijsafspraken en verdeling van de markt. – Euro-Commissaris Margrethe Vestager zou er thans een beroerte van krijgen -. Deze regulering vergde vele bijeenkomsten, controles en verificaties wat George verplichtte grote delen van het jaar in het buitenland te verblijven, ver weg van zijn gezin, wat hem blijkbaar bijzonder zwaar viel.
De auteur schetst op onderhoudende wijze de geschiedenis van de emigratie in combinatie met de opkomst van de stoomvaart. Ze doet dit aan de hand van het wedervaren van de Holland-Amerikalijn, haar successen en tegenslagen vanaf de oprichting in 1872 tot de stopzetting in 1971.
Daarbij krijgen we een inkijk in het leven van de gegoede Rotterdamse bourgeoisie: de organisatie van bals en feesten, de rituelen rond hofmakerij en partnerkeuze, het vieren van bruiloften, de taken van de huisvrouw, het belang van de woning als visitekaartje van de zakenman.
Gezien de levendige verteltrant zou de lezer de indruk kunnen hebben dat bepaalde passages ontsproten zijn aan de fantasie van de auteur. Niets werd verzonnen. De auteur kon putten uit omvangrijke archieven, ondermeer uit het archief van de familie Reuchlin, dit van de Holland-Amerikalijn en uit een aantal kranten die uitgebreid over Rotterdam berichtten. Daarnaast consulteerde ze ook tal van naslagwerken, keurig opgesomd in de aansluitende bibliografie.
De vlotte pen van de auteur bevordert het lezerscomfort. Hij raakt nooit verveeld, ook niet bij de verslaggeving over de talrijke zakelijke besprekingen omtrent prijsafspraken, marktverdeling, scheepsbouw, economische omstandigheden en wrijvingen binnen de rederij.
Wat een mooi debuut bezorgt de schrijfster ons! Cathalijne, graag meer van dat.
Een laatste opmerking. België capituleerde niet in de Eerste Wereldoorlog, niet op 22/11/1914, noch op latere datum…
Ignace Claessens
Een laatste opmerking. België capituleerde niet in de Eerste Wereldoorlog, niet op 22/11/1914, noch op latere datum…
Ignace Claessens
Cathalijne Boland is journalist, rechercheur, redacteur en nu ook schrijfster. Zij studeerde Nederlands aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Meer van Ignace Claessens
