4 februari 2024
De kleine Napoleon, biografie van een mythe
Johan Kuiper leert ons in dit boek hoe Napoleon zijn politieke macht heeft gestoeld op een goed verhaal. De titel van dit boek kan misleidend zijn. Ter verduidelijking: het boekje is onderdeel van een pocketreeks, kleine boekjes over illustere personen.
De mythe van een groot man met een lange schaduw krijgt hier gestalte. Napoleon was niet erg klein (1,70 m) en heeft zichzelf groot gemaakt met bekende militaire overwinningen, maar misschien nog meer met communicatietechnieken die hedendaags zouden kunnen zijn. Het is boeiend om te lezen hoe dit gebeurde. Een voorbeeld: …het geniale krijgsplan van de belegering van Toulon was al uitgebreid besproken door andere officieren, de jonge Corsicaan Napoleone Buonaparte stofte het plan eenvoudigweg af en presenteerde het als het zijne… Of ook: …hij zorgde er steeds voor dat hij snel verslag uitbracht van de activiteiten zodat zijn verhaal, zijn versie van de gebeurtenissen, zou blijven hangen…
De auteur verwijst naar de neiging die Napoleon vertoonde om zijn leven als een roman voor te stellen, zoals hij zelf schreef als jongeling: “Ik ben nog geen achttien, maar ik ben reeds schrijver”. Later stuurde hij zijn verbloemde versie van eigen krijgsdaden hoogstpersoonlijk naar Parijse kranten, zodat de gedroomde authenticiteit niet in vraag werd gesteld. Op het einde van zijn dagen (Sint-Helena, 1817) constateerde hij voldaan “Wat een roman is mijn leven geweest”, terwijl hijzelf Le Mémorial de Sainte Hélène als autobiografie dicteerde.
Zo krijgt de mythe vorm, andere technieken worden ingezet om het imago van de veldheer kracht bij te zetten. Uiteraard is er de zelfverheffing tot keizer als glorieus feit, met zoveel kracht verhit door hofschilder Jacques Louis David. Propaganda ontbreekt nooit bij Napoleon en daarbij wordt de waarheid niet altijd gerespecteerd, het lijkt bijna populistisch hedendaags.
Johan Kuiper schrijft een boeiend en historisch gefundeerd verhaal met overgave en respect. Hij maakt duidelijk hoe de mythische beeldvorming wordt gevoed door het karakter van Napoleon zelf, door zijn militair optreden, zijn amoureuze relaties en in grote mate door de tijdsgeest: gewone burgers die na de Revolutie een plaats hebben gekregen in de geschiedenis en belust zijn op Franse grootheid. Het boek is geschreven vanuit ingehouden bewondering en met de nodige dosis overtuiging die vereist is om terecht een plaats te verdienen tussen de massale overdaad aan publicaties over dit onderwerp.
Laten we niet vergeten hoe volgens Napoleon geschiedenis wordt gedefinieerd: niet meer dan een reeks leugens waarover ieder het eens is geworden.
Johan Van den Heuvel
Meer van Johan Van den Heuvel
Johan Van den Heuvel
