2 augustus 2023
Woke is het nieuwe Marrakech-pact (of: hoe ons Capitool al elke dag wordt bestormd) - een pamflet
Het Antwerpse Zuiderpershuis zat dit jaar afgeladen vol. Dat gebeurt niet zo gauw. Tom Lanoye was uitgenodigd om de achttiende Paul Verbraeken-lezing te houden. Dat was al eerder aangekondigd, maar moest telkens uitgesteld worden. Lanoye is een druk bezet man. Nu was het dan toch zo ver.
Het werd, zoals verwacht, een ongewone ‘lezing’, maar dat is niet de juiste omschrijving voor een optreden van ‘de slagerszoon met een brilletje’ die zich van een schriel ventje ontwikkeld heeft tot een artistieke duizendpoot met allure en een zekere omvang, maar in elke geval met een zéér lange adem, want drie uur lang stond hij daar op zijn 65e armenzwaaiend volzinnen vol kwinkslagen en woordspelingen te debiteren. Stomerij Lanoye was onder stoom en kreeg de zaal plat. Niet alleen met de inhoud, maar ook met zijn taal en zijn présence. Zijn badinerende toon maakte het geheel niet tot het zoveelste geroutineerde optreden van een stand up comedian, maar die aparte stijl versterkte juist nog eens extra de kritische dimensie ervan.
Die ironische, sarcastische benadering, die bol stond van hyperbolen en andere stijlfiguren was du jamais vu et entendu bij het kritische publiek van de Paul Verbraeken-bijeenkomsten, dat achteraf voor één keer geen vragen klaar had. Let op: ik gebruik hier speciaal niet het woord ‘lezing’, want dat was het zeker niet. Wat dan wel? Tom Lanoye noemt zichzelf liever een ‘dilettant’ met een brede maatschappelijke belangstelling: ‘De dilettant hoort, volgens mij, te werken volgens de chaostheorie. Dat wil zeggen: in de plaats van de systematische kennisverwerving van de wetenschap heb je ook wanordelijke, maar immer nieuwsgierige en wat mij betreft ook hartstochtelijke kennisverwerving. Daardoor kan je verbanden leggen die je niet per se vanuit een sociologisch of politicologisch kader zult vinden. Dat hoop ik althans. Dat is wat ik kan bijbrengen.’ (1)
Pamflet als een saflet
Tom Lanoye noemt zijn tekst zelf een ‘pamflet’, maar het is volgens mij méér dan dat. Het is in de eerste plaats een pamflet dat als een ‘saflet’ in het aangezicht van (extreem)rechts terecht komt. Geen oppervlakkig gedoe om gemakkelijk te scoren, maar gebaseerd op sociologisch onderzoek, want de spreker had zijn huiswerk zeer goed voorbereid. Dat doet Lanoye trouwens altijd. Dat bewees hij onlangs nog met zijn roman De draaischijf over collaboratie en kunst in het Antwerpen van het interbellum en onder Hitler. Die voorbereiding was zo goed dat hij na die drie uur eigenlijk nog niet klaar was en daarom beloofde hij aan zijn publiek om alles netjes op papier te zetten. Dat is nu gebeurd en het resultaat is een boek van 125 bladzijden geworden waarin het pamflet is uitgeschreven en aangevuld met enkele elementen uit de columnreeks in Humo van de Stomerij Lanoye en ook met een tekst van Walter Pauli uit Knack. ‘Kort van lont en lang van stof’, zo luidt het grafschrift dat Tom Lanoye enigszins prematuur voor zichzelf heeft bedacht.
Tom Lanoye noemt zijn tekst zelf een ‘pamflet’, maar het is volgens mij méér dan dat. Het is in de eerste plaats een pamflet dat als een ‘saflet’ in het aangezicht van (extreem)rechts terecht komt. Geen oppervlakkig gedoe om gemakkelijk te scoren, maar gebaseerd op sociologisch onderzoek, want de spreker had zijn huiswerk zeer goed voorbereid. Dat doet Lanoye trouwens altijd. Dat bewees hij onlangs nog met zijn roman De draaischijf over collaboratie en kunst in het Antwerpen van het interbellum en onder Hitler. Die voorbereiding was zo goed dat hij na die drie uur eigenlijk nog niet klaar was en daarom beloofde hij aan zijn publiek om alles netjes op papier te zetten. Dat is nu gebeurd en het resultaat is een boek van 125 bladzijden geworden waarin het pamflet is uitgeschreven en aangevuld met enkele elementen uit de columnreeks in Humo van de Stomerij Lanoye en ook met een tekst van Walter Pauli uit Knack. ‘Kort van lont en lang van stof’, zo luidt het grafschrift dat Tom Lanoye enigszins prematuur voor zichzelf heeft bedacht.
Over deug-Vlamingen en namaak-Vlamingen
Laten we meteen duidelijk zijn: Tom Lanoye is boos, zeer boos. Het is dan ook een vlijmscherp, gepeperd en furieus pamflet geworden. Hij noemt het zelf in een interview ‘een politieke polemiek met een historische grondlaag’. Het bestaat uit drie delen. Het eerste deel noemt hij Het grondwerk en dat gaat in de eerste plaats over nationalisme dat hij samen met Albert Einstein ‘een kinderziekte noemt, de mazelen van de mensheid’. De zogenaamde deug-Vlaming à la Geert Bourgeois krijgt er voortdurend van langs. Dat Vlaams-nationalisme wordt door Lanoye gedefinieerd als een ‘Verplichte gezamenlijke zelfbevrediging met als glijmiddelen vlagvertoon, samenzang en een verleden dat zorgvuldig in scène is gezet. Niet als een onaf en noodzakelijk chaotisch relaas van wat ooit effectief is voorgevallen. Wel als een overzichtelijk en waterdicht vehikel dat – achterwaarts in de tijd geassembleerd – de huidige bewindvoerders moet legitimeren als historisch rechtmatige bestuurders.’ (p. 4-5)
Laten we meteen duidelijk zijn: Tom Lanoye is boos, zeer boos. Het is dan ook een vlijmscherp, gepeperd en furieus pamflet geworden. Hij noemt het zelf in een interview ‘een politieke polemiek met een historische grondlaag’. Het bestaat uit drie delen. Het eerste deel noemt hij Het grondwerk en dat gaat in de eerste plaats over nationalisme dat hij samen met Albert Einstein ‘een kinderziekte noemt, de mazelen van de mensheid’. De zogenaamde deug-Vlaming à la Geert Bourgeois krijgt er voortdurend van langs. Dat Vlaams-nationalisme wordt door Lanoye gedefinieerd als een ‘Verplichte gezamenlijke zelfbevrediging met als glijmiddelen vlagvertoon, samenzang en een verleden dat zorgvuldig in scène is gezet. Niet als een onaf en noodzakelijk chaotisch relaas van wat ooit effectief is voorgevallen. Wel als een overzichtelijk en waterdicht vehikel dat – achterwaarts in de tijd geassembleerd – de huidige bewindvoerders moet legitimeren als historisch rechtmatige bestuurders.’ (p. 4-5)
Een tweede meer gesofisticeerde definitie van nationalisme die hij geeft, luidt: een collectieve narcistische persoonlijkheidsstoornis. Tom Lanoye: ‘Voor die mensen is er maar één manier om Vlaming te zijn: hun manier. Al wie daarvan afwijkt is geen echte Vlaming, is een namaak-Vlaming, of is – hier komt hij, de favoriete koosnaam van extreemrechts voor al wie het niet met hen eens is – een zelfhater. Dat is geen onschuldige term, maar tegelijk vind ik hem dolkomisch. Wat is dat nu, een zelfhater? Dus je discussieert met iemand, je bent het niet met elkaar eens, en dan zegt je gesprekspartner plompverloren: wij verschillen van mening omdat jij jezelf haat, anders zou je wel denken zoals ik. Dat is voer voor de psychiatrie, hè.’ (2)
Ook ‘identiteit’ en identiteitspolitiek wordt door stomerij Lanoye zorgvuldig door de kritische mangel gehaald. Identiteit, zo schrijft hij, is een fenomeen met duizend gedaantes en evenveel beschrijvingen en geen daarvan is de enig mogelijke. Artiesten, zoals hemzelf en zovele anderen uit de kunst- en cultuurwereld, beschrijven identiteiten. Ideologen schrijven ze voor. Geen van beide groepen heeft helemaal gelijk. Artiesten geven dat ongelijk toe en maken er toch hun beroep van. Ideologen geven hun ongelijk nooit toe en maken er even zo goed hun beroep van.’ (p. 14) Daarom is hij zo beducht voor de Vlaamse canon die op het ogenblik van de Paul Verbraeken-lezing nog niet was bekend gemaakt, maar hij was wel op zijn hoede. ‘De canon moet dat mythische ‘ons’ eerst mee helpen legitimeren. Ongeacht zijn precieuze inhoud. Zijn kern is niet zijn inhoud, maar zijn bestaan, zijn creatie.’ (p. 50)
Canon met bedenkingen
Na de bekendmaking van de canon deed Tom Lanoye wél enkele forse uitspraken: “In mijn ogen is de canon wél een dirigistisch politiek instrument. Sterker nog: het is een partijspeeltje van de N-VA, bekostigd met een hoop gemeenschapsgeld. In de aanloop naar de plechtige voorstelling ervan tweette Theo Francken letterlijk: ‘Tijdens mijn 11 julitoespraak van 2019 hield ik een pleidooi voor de Vlaamse canon. Vandaag is de Canon van Vlaanderen een feit. Stap voor stap naar onze Vlaamse natie.’ Als bij wonder was de canon klaar aan de vooravond van een driedaags ledencongres van de N-VA in Antwerp Expo.” (3) Minister-president Jambon is overigens altijd blijven herhalen dat de canon wat hem betreft een instrument is ter bevordering van de Vlaamse identiteit. Lanoye: “Euh, waarom moet mijn identiteit ‘bevorderd’ worden? En hoe kun je in godsnaam een identiteit bevorderen? Je hebt ze of je hebt ze niet, zou ik denken. Maar wat Francken en Jambon voor ogen hebben is duidelijk iets anders, hè. Zij willen wél, stap voor stap, naar een uniforme, vastgelegde Vlaamse identiteit in een Vlaamse natie, tot iedereen een gekloond schaap is van hen beiden. De canon beschouwen ze als een instrument in die richting.’ (4)
Na de bekendmaking van de canon deed Tom Lanoye wél enkele forse uitspraken: “In mijn ogen is de canon wél een dirigistisch politiek instrument. Sterker nog: het is een partijspeeltje van de N-VA, bekostigd met een hoop gemeenschapsgeld. In de aanloop naar de plechtige voorstelling ervan tweette Theo Francken letterlijk: ‘Tijdens mijn 11 julitoespraak van 2019 hield ik een pleidooi voor de Vlaamse canon. Vandaag is de Canon van Vlaanderen een feit. Stap voor stap naar onze Vlaamse natie.’ Als bij wonder was de canon klaar aan de vooravond van een driedaags ledencongres van de N-VA in Antwerp Expo.” (3) Minister-president Jambon is overigens altijd blijven herhalen dat de canon wat hem betreft een instrument is ter bevordering van de Vlaamse identiteit. Lanoye: “Euh, waarom moet mijn identiteit ‘bevorderd’ worden? En hoe kun je in godsnaam een identiteit bevorderen? Je hebt ze of je hebt ze niet, zou ik denken. Maar wat Francken en Jambon voor ogen hebben is duidelijk iets anders, hè. Zij willen wél, stap voor stap, naar een uniforme, vastgelegde Vlaamse identiteit in een Vlaamse natie, tot iedereen een gekloond schaap is van hen beiden. De canon beschouwen ze als een instrument in die richting.’ (4)
Over de splitsing van België is hij ook ongemeen duidelijk: ‘Een Vlexit zal exact hetzelfde resultaat kennen als de Brexit: eerst trippen op een overdosis lachgas, om daarna te eindigen onder een zuurstoftent op intensive care.’ (p. 37) In de Vlaamse propaganda wordt onze hoofdstad steevast afgeschilderd als een globaal hellehol. Eén uitgestrekte morbide achterbuurt vol armoede en uitzichtloosheid en terreurnesten. De werkelijk ziet er heel anders uit. Tom Lanoye zocht de cijfers op: Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest noteerde in 2022 het hoogste bruto binnenlands product (bbp) per inwoner te weten 71.200 euro aan koopkrachtstandaard (KKS). Daarna volgt het Vlaams Gewest met 43.300 euro KKS en dan het Waalse Gewest met 31.700 euro KKS. Lanoye wijst daarvoor naar de statistiek Vlaanderen’, een officiële website van de Vlaamse overheid.
‘Een Vlexit zal exact hetzelfde resultaat kennen als de Brexit: eerst trippen op een overdosis lachgas, om daarna te eindigen onder een zuurstoftent op intensive care.’
Tom Lanoye p. 37
Mocht het aan Lanoye liggen dan waren er nog twee lemma’s toegevoegd aan de Vlaamse canon, namelijk België en Duitsland of beter nog de Flamenpolitik ervan. Lanoye: ‘België heeft Vlaanderen geboren laten worden. Zoals de Franstalige Bourgondiërs de Lage Landen geboren hebben laten worden, waarvan België dan weer een late nageboorte is. Dankzij Bart Van Loo hebben we die geschiedenis helder in beeld. In de canon wordt verwezen naar ‘de Franstalige cultuur in Vlaanderen’, naar Jacques Brel, Stromae en Arno. Daaruit zou je kunnen opmaken dat de taal niét gansch het volk is, maar dat wordt natuurlijk niet met zoveel woorden gezegd, dat lag duidelijk politiek te gevoelig.’
En de ‘Flamenpolitik’? Die mag zeker ook niet ontbreken, want in beide recente wereldoorlogen stak Duitsland bij de lokale natievorming hier te lande een handje toe door middel van zijn zogeheten Flamenpolitik. Hij verwijst daarvoor naar de Duitse professor Jakob Müller die in 2002 in Antwerpen aanwezig was op een symposium over die Flamenpolitik. Zijn stelling: de Duitsers hebben de Vlaamse natie zonder meer ‘geïmporteerd’ toen ze de bestuurlijke scheiding in België doorvoerden en daarmee de staatsstructuren creëerden waarop het Vlaams-nationalisme zich kon enten. Zo hoor je het nog eens van een ander. ‘Voor de Duitsers kwamen was er van Vlaamse natievorming amper sprake. Nagenoeg alle grote, historische flaminganten waren toen vurige belgicisten, Hendrik Conscience op kop.’
Woke, een rechtse bokshandschoen
‘Wat is er mis met ‘woke’?’, vraagt Lanoye zich af in het tweede deel De Uitwerking. Op zich niets. ‘Met de basisbekommernis ben ik het volkomen eens. Alert zijn, betrokken zijn, wat is daar fout mee: wat is daar fout mee? Dat vindt ook de Antwerpse socioloog Walter Weyns die een verhelderend boek over ‘woke’ schreef. Wokers, volgens Weyns zijn mensen die woke zijn (van ‘woke’, de verleden tijd van ‘wake up’, wakker worden): zich scherp bewust van alles wat fout en onrechtvaardig is in de samenleving. Er bestaat geen vastomlijnde groep van mensen die woke zijn. Een woker kan iemand zijn die niet ‘he’ of ‘she’ zegt, maar ‘they’, of in het Nederlands niet ‘hem’ of ‘haar’ maar ‘hun’, omdat je mensen niet op een geslacht mag vastprikken. (5)
‘Wat is er mis met ‘woke’?’, vraagt Lanoye zich af in het tweede deel De Uitwerking. Op zich niets. ‘Met de basisbekommernis ben ik het volkomen eens. Alert zijn, betrokken zijn, wat is daar fout mee: wat is daar fout mee? Dat vindt ook de Antwerpse socioloog Walter Weyns die een verhelderend boek over ‘woke’ schreef. Wokers, volgens Weyns zijn mensen die woke zijn (van ‘woke’, de verleden tijd van ‘wake up’, wakker worden): zich scherp bewust van alles wat fout en onrechtvaardig is in de samenleving. Er bestaat geen vastomlijnde groep van mensen die woke zijn. Een woker kan iemand zijn die niet ‘he’ of ‘she’ zegt, maar ‘they’, of in het Nederlands niet ‘hem’ of ‘haar’ maar ‘hun’, omdat je mensen niet op een geslacht mag vastprikken. (5)
Wat nu wokeness of cancel culture wordt genoemd, luisterde vroeger naar de naam ‘politieke correctheid’, ‘identity politics’ of ‘cultuurmarxisme’ en dat wordt zo geframed door extreemrechts dat het een scheldwoord is geworden. Lanoye: ‘In mijn ogen schuilt achter het hysterische antiwokediscours een reactionaire en anti-artistieke agenda. Het is onversneden agitatie waarbij men eenieder die niet op de gewenste nationalistische wijze denkt in een vergaarbak gooit. Vroeger noemde die vergaarbak 'postmodern' – soms nog – of 'politiek correct'. Nu heeft men het vertoog van 'woke' de wereld ingestuurd om alle kritische oppositie de mond te snoeren.’ Voor (extreem)rechts is ‘woke een ideale bokshandschoen geworden. Geen kus aan Sneeuwwitje! Kan het nog gekker! Extreemrechts vindt heel dat woke-gedoe echter uitstekend want daardoor kan het gemakkelijk scoren.
In zijn lijfblad ’t Pallieterke haalt Vlaams Blok-voorman Tom Van Grieken met heel veel plezier een voorbeeld uit zijn eigen leven aan om het te kunnen ridiculiseren. ‘Toen ik vader werd, moest ik een papier invullen met een vakje voor de naam van de ‘moeder’, en daarnaast een vakje ‘ouder 2’. Ouder 2!? Wie verzint het eigenlijk?’ Op de achtergrond hoort de VB-man al heel de westerse beschaving in elkaar storten. Hij laat in ’t Pallieterke ook even de achterkant van zijn tong zien wanneer hij zegt: ‘Het hele woke-verhaal is niet iets wat plots is opgekomen. Het is een zoveelste facet van een ziekte waar het hele Westen mee geconfronteerd wordt: zelfhaat. Dát is de grootste bedreiging voor onze samenleving, niet massa-immigratie of islamisering.’ Dat doet ook Bart De Wever, iets gesofisticeerder, maar met dezelfde teneur, in zijn boekje ‘Over woke’ dat door Tom Lanoye deskundig de vuilnisbak wordt ingeschreven. ‘Niet woke, maar antiwoke is de ware waanzin. In Florida werd een leraar ontslagen omdat hij in de klas een afbeelding van de David van Michelangelo had getoond. In Florida moet nu in de geschiedenislessen worden vermeld dat de slaven ook ‘persoonlijk voordeel’ haalden uit de slavernij. Ook in Florida wil gouverneur DeSantis een eigen privémilitie oprichten.’ Tom Lanoye: ‘Antiwoke is pure koudeoorlogsretoriek, het nieuwe McCarthyisme. Zoals destijds elke kritische kunstenaar, schrijver, acteur of vakbondsman op één hoop werd gegooid met stalinisten en cryptocommunisten, zo wordt nu elk kritisch of afwijkend geluid afgedaan als ‘woke’. Plots ben ik, met terugwerkende kracht, al sinds mijn geboorte woke.’
Zijn alle woke-uitingen dan terecht? Tom Lanoye is daarover ook zeer duidelijk: ‘Mijn persoonlijke ergernis om de puriteinen van woke slaat om in afgrijzen en afwijzing zodra ook hun bemoeienis overgaat in een vorm van uitsluiting die je alleen maar identitair kunt noemen. Wij zijn niet van tsjeven afgeraakt om ons te plooien naar de nuffige nukken van de nieuwe tsjeven’, zegt de anarchist in de schrijver zeer terecht.
In de ogen van Tom Lanoye schuilt achter het hysterische antiwokediscours een reactionaire en anti-artistieke agenda. Het is onversneden agitatie waarbij men eenieder die niet op de gewenste nationalistische wijze denkt in een vergaarbak gooit. Nu heeft men het vertoog van 'woke' de wereld ingestuurd om alle kritische oppositie de mond te snoeren. En daarvoor worden alle machtsmiddelen aangewend. Neem nu bijvoorbeeld de anti-roetveeg-activisten die zichzelf de ‘Voorpostpieten’ noemen. En dan komt weer even de speelvogel in Lanoye op: ‘Geef toe: het klinkt als de naam van een nieuwe darkroom voor avant-gardeflikkers’. Veel bozer wordt hij echter wanneer hij het heeft over het verwijderen van vier felkleurige foto’s van de Marokkaanse Belg Mous Lamrabat die door N-VA’er Luk Lemmens en door N-VA-schepen van cultuur –jawel – Nabilla Ait Daoud werd weggehaald. ‘Cancelculture’ noemde ze het. Wablief? De Arenbergdirecteur is opgestapt of moeten opstappen. De N-VA en de kunstensector, dat is duidelijk een slecht huwelijk. Neem nu het KMSKA (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten). In 2021 werd een internationale autoriteit, Jacqueline Grandjean na een zeer tijdrovende aanwervingsprocedure tot artistiek directeur aangesteld. Drie maanden later stond ze al aan de deur. Luk Lemmens: ‘Zowel artistiek als strategisch lagen onze visies ver uit elkaar.’ Voilà.
De rechtse bokshandschoen van de N-VA werd ook schaamteloos gebruikt in de zaak Dalilla Hermans. Zij werd door het Brugse stadsbestuur aangesteld als trajectcoördinator voor 2030. Een schrijfster van Rwandese origine. Columniste, bekend geworden om haar deelname aan De slimste mens ter wereld en zelden verlegen om een pittige stelling. De eerste Vlaamse vrouw met zwart-Afrikaanse roots die openlijk de strijd aanging tegen het racisme in Vlaanderen. Dat kon niet. Voor Bart De Wever en voor het Vlaams Belang was het Vlaams kot te klein. Woke, woke en nog eens woke.
Marrakech 2
Die antiwokewaanzin wordt volgens Tom Lanoye het nieuwe Marrakech-pact van de N-VA. Dat is de stelling - tevens de titel van het pamflet - die hij in het ultrakorte deel III De Nawerking lanceert. ‘Als de N-VA blijft inzetten op woke, wordt dat wel degelijk haar nieuw Marrakech-pact. Ze zal dan in 2024 behalve haar koppositie weer minstens een op de tien van haar kiezers verliezen.’ Tja, ik hoop dat hij gelijk krijgt.
Die antiwokewaanzin wordt volgens Tom Lanoye het nieuwe Marrakech-pact van de N-VA. Dat is de stelling - tevens de titel van het pamflet - die hij in het ultrakorte deel III De Nawerking lanceert. ‘Als de N-VA blijft inzetten op woke, wordt dat wel degelijk haar nieuw Marrakech-pact. Ze zal dan in 2024 behalve haar koppositie weer minstens een op de tien van haar kiezers verliezen.’ Tja, ik hoop dat hij gelijk krijgt.
Zit er een hoopvolle boodschap in dit pamflet richting 2024? Waar schuilt dan die hoop? Dat vraagt Yannis Skalli-Housseini op het einde van het interview in Sampol. (6)
Lanoye: “De hoop zit in de weerbaarheid. In het schrijven en het uitspreken van een lezing als deze. En in het op zijn minst gebruik maken van het vrije woord. Die weerbaarheid mag gerust ook sexy en retorisch ronkend zijn. Een weerbaarheid die aantoont dat het vertoog van nationalistisch rechts en extreemrechts niet meer inhoudt dan gewauwel. Het is geen toeval dat net die rechterzijde snel vervalt in infantiel gedrag wanneer je inhoudelijke argumenten aanbrengt.”
Walter Lotens
Lanoye: “De hoop zit in de weerbaarheid. In het schrijven en het uitspreken van een lezing als deze. En in het op zijn minst gebruik maken van het vrije woord. Die weerbaarheid mag gerust ook sexy en retorisch ronkend zijn. Een weerbaarheid die aantoont dat het vertoog van nationalistisch rechts en extreemrechts niet meer inhoudt dan gewauwel. Het is geen toeval dat net die rechterzijde snel vervalt in infantiel gedrag wanneer je inhoudelijke argumenten aanbrengt.”
Walter Lotens
(1) Yannis Skalli-Housseini, Ons Capitool wordt al elke dag bestormd, Sampol van 28 april 2023
(2) Danny Ilegems, ‘Bart De Wever gaat zijn tanden stuk bijten op woke’. In: De Morgen van 28 juli 2023
(3) Danny Ilegems, ‘Bart De Wever gaat zijn tanden stuk bijten op woke’. In: De Morgen van 28 juli 2023
(4) Danny Ilegems, ‘Bart De Wever gaat zijn tanden stuk bijten op woke’. In: De Morgen van 28 juli 2023
(5) Walter Weyns, Wie wat woke? Een cultuurkritische benadering van wat we (on)rechtvaardig vinden, Pelckmans, Kalmthout, 2021
(6) Yannis Skalli-Housseini, Ons Capitool wordt al elke dag bestormd, Sampol van 28 april 2023
Meer van Walter Lotens
(2) Danny Ilegems, ‘Bart De Wever gaat zijn tanden stuk bijten op woke’. In: De Morgen van 28 juli 2023
(3) Danny Ilegems, ‘Bart De Wever gaat zijn tanden stuk bijten op woke’. In: De Morgen van 28 juli 2023
(4) Danny Ilegems, ‘Bart De Wever gaat zijn tanden stuk bijten op woke’. In: De Morgen van 28 juli 2023
(5) Walter Weyns, Wie wat woke? Een cultuurkritische benadering van wat we (on)rechtvaardig vinden, Pelckmans, Kalmthout, 2021
(6) Yannis Skalli-Housseini, Ons Capitool wordt al elke dag bestormd, Sampol van 28 april 2023
