Sami Zemni ziet nog een tweede, echte uitdaging, namelijk zich openstellen voor de ideeën van andere denkers. Elke vorm van diversiteit als een afwijking zien is voor hem het tegenovergestelde daarvan.

Vooraleer de auteur uit de startblokken schiet, geeft hij eerst mee wat de opzet van het boek is. Zemni wil eerder aantonen hoe binnen en tussen ideologieën de waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit zich manifeste(e)r(d)en in plaats van diep door te dringen tot de kern van een ideologie zelf. Het interessante  daardoor is dat hij de voornaamste ideologieën liberalisme, socialisme, communisme en conservatisme niet in afzonderlijke hoofdstukken bespreekt maar integreert in zes hoofdstukken. Hij start in de Middeleeuwen om via de Verlichting, de industriële revolutie, wereldoorlogen en Koude Oorlog te eindigen in de 21ste Eeuw. In zijn besluit schetst hij vervolgens de eerste tekenen van de postwesterse wereld.

Het boek begint met een citaat van Piketty uit zijn boek Kapitaal en Ideologie: ‘Zo brengt elk tijdperk een aantal met elkaar tegenstrijdige discoursen en ideologieën voort met het doel de bestaande of gewenste ongelijkheid te legitimeren, en om de economische, politieke en sociale regels te beschrijven die nodig zijn om het geheel te structureren’. Daarom ook dat het voor de hand lag om chronologisch te werk te gaan in plaats van  de ideologieën apart te behandelen. Immers, mensen willen ongelijkheid verhelpen of ze net in stand houden. Dat levert maatschappelijke strijd op. De auteur zelf levert aan de lezer een boeiend boek af waarin de emancipatiestrijd doorheen de eeuwen wordt weergegeven, een interessant proces vol spanningen en conflicten dat zich voornamelijk manifesteerde tussen sociale klassen.

De zes hoofstukken worden van elkaar gescheiden door evenveel voor zichzelf sprekende prenten. Elke prent is een voorbode van het daarop volgende hoofdstuk maar is jammer genoeg niet voorzien van een jaartal of kunstenaar. Maar dat is slechts bijzaak, de uitgave bulkt van filosofie, sociologie en van politieke veranderingen gedurende zes woelige eeuwen en is geschreven op zodanig bijzonder bevattelijke wijze dat het uitstekend geschikt is voor een breed geïnteresseerd publiek. Elk hoofdstuk wordt voorafgegaan door een paar uitgebreide citaten van bekende of onbekende denkers. De afzonderlijke puzzelstukjes die ikzelf als lezer in de voorheen gelezen boeken reeds bij elkaar gesprokkeld had, vielen bij het lezen van deze uitgave op vlotte wijze in elkaar. De auteur legt - voor mij onbekende - verrassende verbanden. Weinig is bovendien zwart/wit. Weinig ook dat niet de nuance verdient.

Hoe meer ik vorderde in het boek, hoe meer ik het boek apprecieerde. Het was een weerzien met gekende namen die steevast in bij mij in de smaak vallende boeken werden opgevoerd, maar vooral een verrassende kennismaking met nieuwe namen. Zoals Emma Goldman (1869-1940) die stelde dat ‘het anarchisme een ideologie was die vrijheid en gelijkheid aan vrouwen beloofde, alles wat vrouwen niet hadden’. Of ze in deze gelijk had laat ik in het midden, maar over haar engagement en haar standpunten lezen was verfrissend. En ze is maar één voorbeeld. Raar dat ze, net zoals de anderen in het boek, niet meer door andere schrijvers opgevist wordt. Of ik ben één van de weinigen die haar niet ken. Net zoals ik mogelijk één van de weinigen ben die tot nu toe nog niet doorhad of besefte dat feminisme óók een ideologie is. Logisch nochtans, het beantwoordt volledig aan de definitie van wat een ideologie is. Lezen hoe corporatisme ontstond en de ontwikkeling van de verzuiling, het zijn maar een paar voorbeelden van de verduidelijkende veelzijdigheid van deze uitgave. Het is bovendien smullen van zinnen om bij stil te staan of over na te denken. Zoals de stelling dat feiten soms gemakkelijk worden vastgesteld, maar dat het niet altijd duidelijk is welke besluiten daar moeten uit getrokken worden. Overduidelijk wordt het dan weer wat je over Bush en Blair moet denken die net hun eigen pseudofeiten creëerden om een ongerechtvaardigde oorlog te kunnen beginnen. Ik kan zo nog een tijdje doorgaan over deze uitgave, maar ik roep mezelf tot de orde.

Het boek is (voor zover ik dat kan beoordelen) volledig. Wat logisch is, het is de inhoud van het vak ‘Sociale en Politieke leerstelsels’ dat de auteur erfde van Ruddy Doom. Het overzicht  beperkt zich niet tot het Westen, maar behandelt ook bv. Chinese en Arabisch-Islamitische denkers. Waardoor Zemni al meteen een aanloop geeft naar zijn besluit door het woord ‘postwesters’ in de titel te plaatsen. Een tendens die opgang maakt. Het leeft dat de suprematie in het Westers denken tot een einde komt. Zemni vertelt niets nieuws: we zijn momenteel getuige van het feit dat Europa en de VS op politiek, militair en economisch vlak uitgedaagd worden door een gekende reeks van nieuwe wereldmachten. Het boek is van 2021 en zou zelfs al een addendum kunnen gebruiken, er is ondertussen veel gebeurd.

Zemni citeert Socrates wanneer hij erop wijst dat we in deze fragiele tijden al te vaak overgaan tot emotionele en passionele debatten. Socrates waarschuwde voor de passionele denker die, op zoek naar een publiek, ‘zich halsoverkop in politieke, op innerlijke driften gebaseerde kritiek stort’. Zemni zelf waarschuwt voor de doemscenario’s van dergelijke intellectuelen die de wereld vanop hun stoel door een klein venster bekijken. Met zijn puik boek biedt hij een groot publiek een heel groot venster op een boeiende, maar complexe wereld. Aan de lezer om de kans op het krijgen  van een ruim vergezicht niet te laten liggen.

Sophia De Wolf