11 januari 2024
Het omstandereffect
Is het een vliegtuig? Is het een vogel? Nee, dat is het niet. Het is het omstandereffect van Philip Meersman dat kwam aangevlogen. Over water weliswaar. In een opblaasbare zwemring.
Ik ben geen man die de gewoonte heeft dichtbundels te recenseren, maar wel een vermelder, een doornemer en een bespreker van kantlijnen van maakbaarheid en verbeelding, van kunstzinnig engagement en buitennissige Weltschmerz en Sehnsucht. Vandaar.
En Meersman is dan weer geen man die bladzijden vult met plechtstatige regels die nog rijmen ook, maar een gedreven beoefenaar van een ander soort dichtkunst. En daarin vonden we mekaar. Vandaar.
Zijn werk is gegarandeerd vrij van alles dat naar gewenning zweemt. Neen, ook op maandag geen vrijdag, visdag – Meersmannetje. Zijn zo nu en dan ietwat paradoxale formuleringen zijn aldoor kwiek, nooit pretentieus en bovenal nergens saai. Neem nu de hoofdingen: ‘de kleur van regen’ en ‘drie hipsters met een varen’. Een nieuwbakken triomf van het niet conventionele, weerom de richting Majakovski uit – richting MENS: Ik, nieuwe Noach - in de ark van de nacht, ik wacht - dat in een springvloed priesterpakken - men mij komt halen – straks (balkt Majakowski in zijn Mens – gedicht in 1917)
Maar dan in de taal van een vaderlandelijke hoofdstedeling, hier en nu: de varen heeft heimwee - naar een verleden dat niet was / zijn vriend, de palm, ziet geen soelaas – in reizen naar familie / zij rijden nu eenmaal links – maar de dromen zijn dezelfde.
Ik plukte deze heimweemetafoor met graagte uit zijn gedicht ‘drie hipsters met een varen’ (pp. 60-61), één van de vele bijzonder sterke gedichten uit de bundel. Vol van epiek (bericht – dialoog – toestand) die je minimaal moet lezen als nog enigszins voorzichtige (alhoewel) voortekens van een traag in aanbouw zijnde verzet tegen een sinds lang voorspelde duisternis. Maximaal wat, zomaar uit de Roomse barok, naar hier geslingerde lichtbakens van tegenspraak. Wat naar de volheid van een heidens leven gekatapulteerde momentopnames uit de meest dramatische gevechten tussen licht en donker. Hier en ginder. Boven, op en onder de evenaar.
Want wat is de slagkracht van de dichter in deze ronduit roerige tijden, als hij roerloos aan de zijlijn blijft staan? Wat is de slagkracht van duizenden muisgrijze bakfietsrouteplanners in keurig maatpak die onomwonden twitteren over hun hunker naar een of andere morele herijking? Niets, nada, nougatbollen zonder de schraagkracht van spaarzame, dichterlijke woorden. Van een schor kelende flessengeest als Meersman, de performer / alchemist die niet, die nooit, twijfelt om zijn glazen tronk te verlaten: zwart de massa betogers – wit de boodschap van regen – rood het antwoord dat – de kleur van regen (zomaar geknepen uit het gedicht ‘de kleur van regen’, pp. 54-55).
Want, zodra het om kleuren gaat, zijn wij stervelingen gevangenen van de taal en van de woordenschattelijke feiten. Niet zo de dichter Meersman. In zijn wilskrachtige formuleringen is de naam van de kleur al zelf kleur geworden. Een groen – blauw – geel antidotum tegen de redeneringsfouten van doem – en andere zwart – wit denkers en tegen azijnzeikerij. Ook daartegen.
In eer en geweten, zomaar na te lezen in Meersmans potige ode aan Walt Whitman, de moord op Abraham Lincoln en de bootmetafoor: Kapitein! Mijn Kapitein! – Gij werd in boeien weggevoerd – Wie spreekt over’t lijden en de zee – Wie leert ons de waarde van het leven (zoals verdicht in ‘Van oude boeken en kaarten, de queeste en de zee’, pp. 10-11).
Tot slot nog dit. Het omstandereffect van Philip Meersman is naar mijn aanvoelen een sterke verzameling brieven in een papieren fles, die breed inzoomen op de krachten en de patsers die gratis belangeloos voor niets dagdagelijks optornen tegen de wereldvreemdheid, de onverschilligheid en de medogenloze tijdsgeest. Zonder al te ver gezochte formuleringen, breuklijnen en andere dichterlijke vrijheden.
Finaal zijn zijn verzen dappere zoektochten naar wat men in summa niet kan beschrijven. Niet wil beschrijven. Ze wijzen ons denkbaar op het feit dat wat de dichter (en zijn lijdende voorwerpen, evenzeer verkrijgbaar in de korte ei- variant) en de lezer van elkaar scheidt in wezen ondergeschikt is aan al datgene wat hen in hun ‘anders – zijn’ in de eerste plaats met elkaar verbindt.
En ik ont – bind dit rap – port van de zoek – tocht van Philip Meersman met graagte in stijl (als ode aan de coverafbeelding van © Rodo Espejo) met een opdracht van Hendrik Marsman: wij zullen stroomend in elkaar verzinken – en eeuwig zijn. vaarwel. het water – roept voor de derde keer.
Benny Madalijns
Benny Madalijns
Philip Meersman is een meertalige dichter-performer die de grenzen tussen geschreven en gesproken poëzie verlegt. Met een sociaal-politiek en biotopisch perspectief benadert hij actuele thema's. Als coördinator van het Europese project Urban Time Machines, curator van Brussels Planetarium Poetry Fest en Transpoesie, zet hij visuele poëzie om in immersieve of XR-ervaringen. Meersman treedt wereldwijd op, geeft workshops over experimentele poëzie en doceert over deze vormen. Hij is mede-oprichter en voorzitter van de ivzw World Poetry Slam Organization aisbl, dat het EK & WK poetry slam organiseert.
Meer van Benny Madalijns
