16 november 2023
Zabriskie
Met ‘Zabriskie’ is Peter Verhelst weer aan zet als dichter die ons voorhoudt waar we als mensheid op afstevenen. De bundel is als een draaikolk van betekenissen in zijn gedroomd universum.
Peter Verhelst is geboren in Brugge op 28 januari 1962. Hij debuteerde in 1987 met de dichtbundel Obsidiaan. In 1993 volgde zijn eerste roman Vloeibaar harnas. Binnen de literatuurwereld kreeg hij erkenning, maar toch bleef hij tot in 1999 werken als leraar in de Brugse hotelschool.
In 2000 kreeg hij zijn grote doorbraak met de roman Tongkat. Hiermee won hij de Gouden Uil en de driejaarlijkse Prijs van de Vlaamse Gemeenschap. In Nederland won hij de F. Bordewijkprijs. Hij was als theaterregisseur verbonden aan NTGent en in 2009 werd hij aangesteld als stadsdichter van Gent. Dat jaar werd zijn dichtbundel Nieuwe sterrenbeelden bekroond met de Jan Campertprijs en de Herman de Coninckprijs. De Sybren Poletprijs voor experimentele Nederlandstalige schrijvers won hij in 2018.
In 2020 en 2021 was hij curator voor poëzie voor het Kunstenfestival Watou. In 2021 kreeg hij de Constantijn Huygensprijs voor zijn “adembenemend oeuvre” als bekroning van de volgehouden inspanning om te blijven zoeken naar alles wat zou kunnen zijn. Recent (2022) kreeg hij de Arkprijs van het Vrije Woord omdat hij de grote uitdagingen van deze wereld in beroering – oorlog, klimaat, ongelijkheid, na-ijver – countert met ongeremde schoonheid, verbondenheid en open discussie. Sinds 1989 met de Provinciale Prijs West-Vlaanderen voor Obsidiaan verzamelde Verhelst een indrukwekkende reeks bekroningen.
Zabriskie is het slot van de trilogie die begon met Zon in 2019 en gevolgd werd door 2050 in 2021. De gedichten vormen een reis door post-apocalyptische gebieden. Verhelst schrijft zeven “voyages” die elke keer nieuwe delen tonen van wat de eindfase zal zijn. Hij dompelt je onder in delicate sferen die je moet ondergaan in plaats van ze te willen doorgronden. Deze keer bouwt hij een wereld die een verwilderd en onherbergzaam universum toont. Woestijnlandschappen gaan over in prehistorische wouden met daarin verweven mensen en geliefden. We bevinden ons aan het einde van een tijdperk of aan het begin van een nieuwe tijd. Daartoe jaagt hij een droom achterna en tijdens die voyages zijn er ritualen, gezangen, luchtspiegelingen, visioenen en openbaringen. Zabriskie is een ode aan kunst, aan hoop, aan rituele taal, aan beelden, aan poëzie.
Zabriskie Point is het beginpunt van Death Valley, maar Verhelst maakt er een illusie, een luchtspiegeling van. Uit de taal van zijn gedichten ontstaan landschappen waaruit hij zijn personages laat kruipen naar het beloofde land. In Zabriskie wordt dan ook de ene na de andere reis – voyage – ondernomen. Hij zoekt hierin naar vormen van afscheid, maar iedere keer opnieuw doemt daar het verlangen op omdat het leven betekenisloos is zonder verlangens.
Op die manier zijn Verhelsts gedichten altijd een getuigenis van zijn onbeperkte bewondering voor taal. In de taal die hij gebruikt is alles mogelijk. Een taal die filmische scénes oproept die de fantasie overstijgen.
De poëzie van Verhelst is niet eenvoudig te interpreteren. Dat is ook niet altijd nodig om hem te volgen in zijn verhaal. Zo zijn de gedichten in Zabriskie als een reeks visioenen die oplichten en abrupt weer uitdoven. De gedichten bevatten verwijzingen naar andere literatuur en kunst in het algemeen. De beeldende kunst – ook choreografie – speelt een grote rol in Verhelsts werk. Daarnaast krijgen maatschappij en maatschappijkritiek heel wat aandacht.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
