8 november 2023
Koude oorlogsbuit. Totalitarisme – over Stalin, archieven en Hannah Arendt.
Charles Ducal studeerde Germaanse filologie. Hij is vooral bekend als dichter. Hij publiceerde verschillende bundels en was van 2014 tot 2016 de eerste Belgische dichter “des Vaderlands”. Daarnaast schreef hij ook verschillende essays over literatuur en politiek.
Als student was hij een overtuigd communist. Doorheen de jaren kwam zijn engagement op een lager pitje te staan maar zijn geloof in het communistische ideaal is gebleven. De lezer moet dit indachtig zijn.
Ducal start met een ander licht op de figuur van Stalin te werpen. Stalin zou niet de almachtige, wrede dictator geweest zijn die willekeurig miljoenen onderdanen liet arresteren, opsluiten, martelen en hen na een schijnproces liet executeren of naar de goelag liet verbannen, wat nogal eens op hetzelfde neerkwam.
De ware boeman zou Jezgov geweest zijn, hoofd van de NKVD (Volkscommissariaat voor Binnenlandse Zaken, bevoegd voor de binnenlandse veiligheid). Ook de plaatselijke leiders in de provincie wilden voortdurend de quota van te arresteren en te executeren onderdanen verhogen. Daarbij speelden dikwijls persoonlijke beweegredenen of de vrees “te slap” over te komen een rol. Op voorhand werd bepaald hoeveel schuldigen er per streek moesten gevonden worden. Een eigenaardige vorm van rechtspraak!
De schijnprocessen zouden geen schijnprocessen geweest zijn. De beschuldigden zouden zich wel plichtig gemaakt hebben aan de feiten die zij onder marteling bekend hadden. Zij zouden wel agenten geweest zijn van een vreemde mogendheid die het voortbestaan van USSR bedreigden en zij zouden wel een staatsgreep voorbereid hebben. Meer dan een miljoen agenten is wel wat veel… Kortom, Jezgov zou de beul geweest zijn die de meester in zijn zak had.
Of dit alles historisch juist is kunnen enkel historici die zich in de materie verdiept hebben en de archieven geraadpleegd hebben, uitmaken. En dan nog. Vele archieven blijven gesloten of werden al dan niet opzettelijk vernietigd. De auteur twijfelt ook en erkent de ultieme verantwoordelijkheid van Stalin voor deze terreur.
Dat Stalin in 1932 opzettelijk de hongersnood in Oekraïne veroorzaakt heeft, wordt eveneens in vraag gesteld. De Holodomor was geen louter Oekraïens verschijnsel. Ingevolge misoogsten en ver doorgedreven collectivisatie van de landbouw heerste er in heel Rusland hongersnood. Toch bleef Rusland in die tijd graan uitvoeren, zij het in mindere mate. Dit strookt niet met de houding van een leider die bekommerd is om het lot van zijn bevolking.
Ducal onderneemt ook een poging het niet-aanvalspact, afgesloten op 23.08.1939 tussen Molotov en von Ribbentrop onder het goedkeurend oog van Stalin, te verantwoorden. Daarbij verdeelden Nazi-Duitsland en de USSR onder elkaar de oorlogsbuit van de op til zijnde oorlog. Rusland zou Oost-Polen, de Baltische Staten, Noord-Boekovina en Bessarabië bezetten en de vrije hand in Finland krijgen. Stalin achtte dit noodzakelijk om de grenzen van Rusland te beschermen. Zo werd vermeden dat de vijand aan de grens zou opduiken. Tevens werden deze gebieden, die vroeger deel uitmaakten van het Russische Keizerrijk, terug bij Rusland gevoegd waar zij hoorden. Waar hebben wij dit nog gehoord?
De bevolking van deze gebieden moest gerussificeerd worden. De massale deportatie van ganse bevolkingsgroepen over duizenden kilometers in erbarmelijke omstandigheden kaderde eveneens in deze betrachting. De geschiedenis herhaalt zich. Oekraïense kinderen worden nu ook massaal gekidnapt en ondergebracht bij betrouwbare Russische gezinnen om er “ware Russen” van te maken.
Wie nu de grootste moordenaar was, Hitler of Stalin, kan moeilijk uitgemaakt worden. Zij waren aan elkaar gewaagd en Mao mag zonder schroom dit tweetal vervoegen.
De auteur kan niet verweten worden dat autoritaire regimes van linkse signatuur zijn voorkeur genieten. Dit is zijn goed recht en hij verbergt het ook niet. Zijn werk is uitstekend gedocumenteerd.
De auteur kan niet verweten worden dat autoritaire regimes van linkse signatuur zijn voorkeur genieten. Dit is zijn goed recht en hij verbergt het ook niet. Zijn werk is uitstekend gedocumenteerd.
Zo doen bepaalde beweringen de wenkbrauwen fronsen.
Cuba zou een echte democratie zijn. De schrijver verliest waarschijnlijk uit het oog dat daar geen persvrijheid is, geen vrijheid van meningsuiting, geen vrijheid om te protesteren. In juli 2021 werden duizenden manifestanten opgepakt en in massaprocessen tot zware celstraffen veroordeeld. Alleen al in 2022 verlieten meer dan 200.000 Cubanen hun land. Is dit het rode paradijs waar Ducal van droomt?
De Westerse wereld faalt in haar vluchtelingenbeleid. Dit is correct. Maar hoeveel vluchtelingen hebben Rusland, China, Noord-Korea opgenomen, zo er al iemand het in zijn hoofd zou halen naar deze landen uit te wijken? Wat hebben zij in dit verband reeds ondernomen?
Het kapitalisme is verantwoordelijk voor de milieuproblematiek en uit winstbejag blijven ingrijpende maatregelen achterwege. De auteur vergeet dat ook Rusland en China grote vervuilers zijn en er weinig aan doen om de vervuiling te stoppen.
De auteur ziet alle heil in een centraal geleide economie gebaseerd op vijfjarenplannen. Alleen een autoritair geleide overheid kan instaan voor de noodzakelijke omschakeling van de industrie, van de energieproductie, de mobiliteit en de voedselvoorziening. Dringend en drastisch. Wat de bevolking daarvan denkt is van geen tel. Het individu is niet belangrijk. Het staatsbelang, ingevuld door dictatoriale leiders, komt in de eerste plaats. Zouden de Cubanen, Chinezen en Noord-Koreanen dit beamen mochten zij vrij hun mening mogen uiten?
Het valt op dat de auteur geen woord rept over de ‘speciale militaire operatie’ van Poetin. Het boek is verschenen in 2023, meer dan een jaar na de inval van Rusland in Oekraïne. De auteur had nog de gelegenheid om deze belangrijke gebeurtenis in zijn betoog te kaderen, al was het maar in een nawoord of een addendum.
Opnieuw wordt een aanpalend land bezet door Rusland om de grenzen veilig te stellen tegen een vijandelijke mogendheid. Ditmaal is de NATO kop van Jut. Opnieuw moet voormalig grondgebied van het Keizerrijk Rusland het moederland vervoegen. Opnieuw moet een ganse bevolking gerussificeerd worden. De immense menselijke tol waarmee dit gepaard gaat is zonder belang. Aan beide zijden vallen duizenden doden te betreuren. Een groot deel van Oekraïne wordt met de grond gelijk gemaakt, burgers worden zonder pardon gedood, huizen geplunderd en vrouwen verkracht. Dit vindt Poetin in navolging van zijn grote leermeester Stalin niet erg. Beweerde deze niet dat de Russische soldaten Duitse vrouwen bij het einde van de 2e wereldoorlog lustig mochten verkrachten want, wat is er nu afschuwelijk aan het feit “dat een soldaat zich wat amuseert met een vrouw?”
Wenst de auteur naar een dergelijke samenleving terug te keren? Een samenleving waar het individu totaal ondergeschikt is aan de goodwill van de overheid. Is dit echt wat wij willen? Bedankt!
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Ignace Claessens
