Het boek is regelrechte terechte maatschappijkritiek. De niettemin optimistisch ingestelde Teun van de Keuken klaagt ‘het systeem’ aan, een systeem waarin bedrijven winstmaximalisatie beogen, ook al worden we daardoor dik en bijgevolg ziek. Met zijn engagement wil de auteur bekomen dat we weer burgers worden in plaats van consumenten. Dat we ons meer zélf met ons voedsel gaan bezighouden in plaats van ons te laten gijzelen door de industrie.

De ‘heilige drie-eenheid’ van ultra bewerkt voedsel zijn vet, suiker en zout. Combinaties ervan, samen met smeuïgheid en knapperigheid werken op ons beloningssysteem. Dit knutselvoer vervangt gezond voedsel met normale, herkenbare ingrediënten. Van de Keuken beschrijft zowel wat industriële voeding met ons lichaam doet als de mechanismen die ervoor zorgen dat we dat voedsel verkiezen. Daarvoor ging hij te rade bij wetenschappers en gezondheidsexperts. De auteur neemt ook politieke standpunten in. Hij bekampt dat vanuit de industrie meteen ‘betutteling’ wordt geroepen wanneer gesteld wordt dat de overheid bedrijven aan banden zou moeten leggen en de productie en consumptie van ongezond voedsel zou moeten inperken. Hij ontkracht de mantra ’de consument vraagt erom’, en duidt op een aantal morele bezwaren die niet volledig bij de consument gelegd moeten worden door de producent die zelf niet wakker ligt van ‘correct’ en ‘ethisch’. Hij klaagt aan dat we gevangen zitten in het marktdenken van de neoliberale samenleving. De voedingsindustrie vecht om de klant, het ultieme wapen daarbij is marketing. Merkartikelen zijn duurder omdat de klant betaalt voor de reclame die hem moet verleiden het product te kopen.

Een sprekend voorbeeld van het verspreiden van ‘de wil van de consument’ is hoe de bekende ‘persoonlijke voetafdruk’ ontstaan is. Die is bedacht door een reclamebureau in opdracht van oliereus BP. Het is allemaal de schuld van de consument die blijft autorijden en vliegen. Heel slim van BP om de mens verantwoordelijk te achten voor zijn gedrag, zelf ongestoord verder te doen, en ondertussen iedereen die ook maar kritiek geeft of van activisme voor het klimaat getuigt om de oren te slaan met de eigen vervuilende activiteiten. Hoezo je bent activist, maar je leeft niet uitstootvrij?

Van de Keuken pleit voor actie. En dan vooral door de overheid. Als die zorgt voor verkeersdrempels voor onze veiligheid, waarom zou het dan betuttelend zijn dat diezelfde overheid de neoliberale aanpak van bedrijven aan banden legt wat onze gezondheid betreft? Aldus de vraag van de auteur. De neoliberale samenleving scoort volgens Teun van de Keuken slecht op drie punten die van belang zijn voor de gezondheid: goede voeding, voldoende beweging en stress. Op gebied van voeding kan er heel wat afgedwongen worden door de overheid. Ze heeft er zelf alle belang bij omdat dat bijdraagt aan de volksgezondheid en daaruit vloeit logischerwijs voort dat er minder ziekteonkosten zijn.

De consument zelf kan alvast beginnen met lezen van deze uitgave. Het voordeel dat we hebben tegenover de plofkip is dat we dat kunnen. En dat we bijgevolg de mogelijkheid hebben ons gedrag aan te passen. Al is het maar minimaal.

Sophia De Wolf