Bona, meervoud van bonum, is het meest voorkomende woord of begrip in het boek. Bonum, of het goede, is de vertaling van het Engelse ‘good’. De vertaler koos voor de Latijnse pendant van het woord omdat hierin het meervoud bona beschikbaar is. Het bonum voor de mens is een vervuld leven dat geleefd is op de best mogelijke manier. MacIntyre hangt bijna het volledige boek op aan de Ethica Nicomachea van Aristoteles. De deugden (waaronder vriendschap, moed, zelfbeheersing, wijsheid, gerechtigheid, …) staan centraal, het praktiseren ervan is een noodzakelijk deel van een goed leven, zo stelt de auteur in het hoofdstuk ‘Aristoteles en de deugden’. De morele actor doet wat deugdzaam is omdát het deugdzaam is. Net zoals de schaker schaakt omdat hij dat plezant vindt, niet om absoluut te winnen en eer op te strijken. Aristoteles maakte daarbij het belangrijke en duidelijke onderscheid met het gehoorzaam volgen van (morele) wetten, het is niet omdat iemand de wet volgt dat hij deugdzaam is.

De invloedrijke Schotse filosoof Alisdair MacIntyre (1929) schreef het boek After virtue in 1980, er kwam een tweede druk in 2007 waarvoor hij een naschrift schreef dat in die laatstgenoemde druk als negentiende hoofdstuk opgenomen werd en dient als weerlegging op de kritieken die er kwamen na 1980. Dat we Na de deugd nu in het Nederlands kunnen lezen is te danken aan vertaler Willem Visser.

Aanvankelijke “paniek” over de moeilijkheidsgraad van het boek ebde geleidelijk weg, de inhoud is uitermate boeiend. De uitgave raakt heel veel aspecten van het leven in gemeenschap aan. Hoe kunnen we tot overeenstemming komen over morele kwesties? Met emotivisme zal het moeilijk lukken, aldus MacIntyre, omdat ‘alle ethische oordelen niets anders zijn dan uitdrukkingen van een voorkeur.’ Heropleving van deugdethiek is noodzakelijk. De auteur onderzoekt welke morele opties mogelijk zijn. Als lezer leg je automatisch linken met huidige situaties. Dat kan ook niet anders, het boek gaat over deugden en hoe die te praktiseren. Dat is iets van alle tijden. Enkel de omstandigheden variëren en het narratief verschilt, aldus de auteur.

Het is, alweer, geen gemakkelijk boek, maar wie de moeite doet het te lezen, leest tussen de regels van het leven. Het geeft inzichten die absoluut interessant en van waarde zijn. Hier en daar zou ik voor mezelf een inzicht zelfs een kleine aha-erlebnis durven noemen. Wat niet wil zeggen dat alles nieuw is en dat een aantal denkpistes ondertussen niet elders te lezen waren - het boek is immers 40 jaar oud - maar MacIntyre spit diep en gaat uiterst grondig te werk. Hij houdt daarbij zijn persoonlijke visie tegen het licht. Een visie waarmee hij zeer dicht aanleunt bij Aristoteles. Het is het uitgangspunt van zijn Na de deugd, een werk over ethiek en moraal waarin hij de reeds hoger vernoemde deugdenethiek van Aristoteles vergelijkt met de zienswijzen van diens latere collega-filosofen als Kant, Nietzsche, Hume, Weber, Marx, Mill, Rawls enz. Verrassend, én boeiend voor de literatuurliefhebber, is wanneer de auteur Jane Austen ten tonele brengt en via haar bekendste romans duidelijk maakt dat Austen een ‘aristotelica’ was. Ook allerlei begrippen, zoals bv. het utilitarisme van Bentham, worden vanuit een ander gezichtspunt bekeken en doen bijgevolg nadenken, twijfelen en verder nadenken. Ook het Marxisme, maar evengoed de Verlichting (en waarom die niet enkel en alleen als ‘Frans’ te bestempelen is), wordt onder het vergrootglas gehouden en vanuit een confronterende invalshoek gefileerd.

Alisdair MacIntyre kant zich tegen de heersende sociale, economische en politieke orde van de voortgeschreden moderniteit, dat geeft hij aan in zijn proloog bij de tweede druk van 2007. Hij schaart zich achter de aristotelische en thomistische traditie van de deugden, maar benadrukt dat hij allesbehalve een postmodernist en relativist is. Het kan kloppen dat de traditie van de deugden herleeft in het dagelijkse leven, dat het gewone, betrokken mensen zijn die het heersende discours aan de kaak stellen. Dat de auteur om die reden stelt het boek voor hen te hebben geschreven is mooi en geloofwaardig, maar wellicht dan toch zonder dat hij besefte dat de moeilijkheidsgraad een belemmering is. Er waren paragrafen die mijn doorsneepetje te boven gingen. Niettemin, en ik val in herhaling, er valt bovenal heel wat interessants uit de 470 pagina’s te halen. De daaruit vloeiende aandrang om in deze recensie overvloedig te citeren uit een heel aantal van die interessante en maatschappelijk gezien terechte passages is groot. En het is moeilijk kiezen. Daarom en dus: als u de drie bovengenoemde benodigdheden in huis hebt, lees het dan. U zal het zich niet beklagen. U zal het zich écht niet beklagen. Mijn exemplaar is zelfs beschikbaar, u zal geen streepje potlood bespeuren.

Sophia De Wolf

Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Nick De Clippel.