21 april 2024
Caligula, een biografie
Deze biografie over de Romeinse keizer Caligula biedt een verfrissende kijk op een controversiële heerser. Het werk doet nadenken over de complexiteit van historische figuren en de verslaggeving daarrond. Winterling geeft met zijn tegendraadse uitleg over de feiten een heel ander verhaal dan wat er tot nu toe over Caligula is gepubliceerd. Hij weet in elk geval de lezer ermee te overtuigen. Caligula heeft eindelijk een onpartijdig geschiedschrijver gevonden.
Aloys Winterling (1956) is geboren in Leverkusen, Duitsland. Van 1974 tot 1981 studeerde hij aan de Universiteit van Keulen. In 1992 promoveerde hij in de Oude Geschiedenis met een studie van het Romeinse keizerlijke hof in het Principaat. Hij doceerde aan verschillende Duitse universiteiten tot hij in 2021 met pensioen ging.
Winterling’s onderzoek richtte zich op de Griekse en Romeinse sociale geschiedenis en op de historische antropologie. Met deze biografie over Caligula probeert hij het beeld van deze keizer te corrigeren. Dit beeld was ontstaan door de negatieve geschriften van o.a. Suetorius en Seneca. Aan de hand van nieuw onderzoek toont Winterling aan dat die informatie onbetrouwbaar is. Het doel ervan was de keizer als een monster af te schilderen om zo zijn tijdgenoten te beschermen.
Het boek Caligula start bij diens overgrootvader Augustus die regeerde van -31 tot +14. Die oefende zijn macht uit als een primus inter pares – de eerste onder zijn gelijken. Zo wekte hij de schijn op dat hij de macht van de senaat wilde behouden. Hij ging in tegen elke vorm van persoonsverheerlijking en woonde in een bescheiden villa. Augustus bracht vrede, welvaart en stabiliteit in Rome na bijna honderd jaar burgeroorlog.
De opvolger van Augustus was Tiberius met een regeerperiode van 14 tot 37. Moorden en terechtstellingen, wantrouwen en intriges kwamen veelvuldig voor in diens regeerperiode. Caligula, geboren in 12, verbleef met zijn vader Germanicus bij de legioenen in de verre provincies van het Romeinse rijk. In 27 vertrekt Tiberius uit Rome naar Capri. Van daaruit voerde hij een schrikbewind met dagelijkse moorden en terechtstellingen. Zijn bevelen werden schriftelijk naar Rome overgebracht. In die sfeer groeide Caligula op. Hij overleefde door mee te heulen met Tiberius.
In 37 overlijdt Tiberius en wordt Caligula, amper 24 jaar oud, door de pretorianen tot keizer uitgeroepen en daarna bevestigde de senaat hem. De eerste twee jaren van zijn bewind wilde hij oprecht de manier van regeren van zijn overgrootvader Augustus restaureren. Toen vond echter het eerste complot plaats dat een aanslag op zijn leven beraamde. Vanaf dan maakte hij de hypocrisie van de senatoren en de adel openbaar. Hij maakte hen bespottelijk en zorgde ervoor dat zij veel geld moesten uitgeven om bij hem in de gunst te komen. Hij benoemde zijn paard tot consul als blijk van laatdunkendheid tegenover de overige senatoren. Hij provoceerde en intimideerde om iedereen ervan te doordringen dat er maar één heerser was: hijzelf.
Caligula wilde een monarchie vestigen naar het voorbeeld van het hellenistisch koningschap. Dat moest wel slecht aflopen en in 41 maakte een klein groepje samenzweerders met dolksteken een einde aan zijn leven. Nog diezelfde dag werd Claudius, een oom van Caligula, door de pretorianen tot keizer uitgeroepen. De biograaf Suetonius kon door een tendentieuze interpretatie van de bronnen en een systematische verdraaiing van de historische omstandigheden een beeld van een despotische keizer Caligula schetsen dat tot nu standhield.
Winterling herinterpreteert de feiten en zoekt de logische verbanden op. Zo kan hij de schijnbaar krankzinnige daden kaderen in de toenmalige maatschappij. Winterling beschrijft op een boeiende manier de leefwereld van de vier keizers die hier aan bod komen. Door de lange voorgeschiedenis te belichten, krijgt de lezer een beter inzicht in de gewoontes en gebruiken aan het hof van de keizer in het klassieke Rome. Caligula is een pleidooi voor een menselijke kijk op diens leefwereld. Zo werden zowel zijn moeder als zijn twee broers vermoord door Tiberius en waarschijnlijk was die ook verantwoordelijk voor de dood van zijn vader.
Winterling heeft genoeg argumenten en getuigt van voldoende inzicht om overtuigend over te komen. Zo is dit boek niet enkel een rechtzetting van de fabels die rond Caligula voortleven, maar tevens een waarschuwing om alle levensbeschrijvingen van historische figuren kritisch te benaderen. Zeker als er eigenbelang mee gemoeid is.
Een extra-dimensie aan dit boek zijn de ingewikkelde en soms duistere familiebeschrijvingen in het oude Rome. De verschillende huwelijken en de familieverbanden worden door Winterling helder ontrafeld. Gelukkig heeft hij achteraan een “Stamboom” voorzien die toch enig overzicht in de ingewikkelde patronen geeft.
Caligula is een boeiend verhaal dat op een indringende manier door Winterling wordt beschreven.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
