12 augustus 2022
Komkommertijd
De waan van de dag ligt in de lappenmand. Misschien hebben we nu even tijd om naar het grote plaatje te kijken? Daarvoor nemen we immers best wat afstand, zowel in tijd als in ruimte.
Het ziet er niet rooskleurig uit. We weten dat al een hele poos. De menselijke soort legt steeds meer en steeds sneller beslag op haar omgeving. Het is een probleem dat met de dag gewichtiger wordt. 'Er zijn te veel mensen' wordt dan vlug geroepen. Maar dat is slechts een deel van het probleem. Door al ons kunnen en ingevolge al ons streven en overtuigd dat we geroepen zijn om de aarde en alles wat ze voortbrengt aan ons te onderwerpen, pulken we steeds grotere delen uit de smalle aardkorst los en met steeds grotere snelheid bewegen we al die dingen heen en weer. Schepen worden groter, havens breiden uit, de wegen vormen spinnenwebben, we graven dieper, breder, we kappen bossen en zetten onze zinnen op de bodem van de zee. Dat is een waar probleem. Niet dat een massa mensen ligt te zonnen op het strand of lui onder een boom ligt, wel al dat heen en weer bewegen met al die grondstoffen. Een ander probleem is de industrialisering van de landbouw, wat eigenlijk een variante is op het eerste. Wat we op één plaats uit de bodem kunnen laten groeien willen we namelijk heel de wereld rond. Door gepruts met chemicaliën, die we ook weer van ergens halen, maken we de bodem bovendien zelf tot onze slaaf. We putten hem uit.
En omdat we voornamelijk op basis van fossiel gewonnen energie bewegen en produceren veroorzaken we dus die oververhitting in de dampkring. Die zal op relatief korte termijn met behulp van natuurrampen het aantal bewoonbare plaatsen op deze blauwe planeet terugdringen. Dat zal voor rampen en vervolgens voor migraties en conflicten, maar ook voor hongersnood zorgen. Daar bestaan al lang modellen voor. De Belg Jean-Marc Burniaux kreeg voor de ontwikkeling van zo’n model nog felicitaties voor van Obama himself.
Eigenlijk zouden we de aarde rust moeten gunnen. Toch zeker de volgende cruciale tien jaar. Dan kan ze herstellen en het oude evenwicht terugvinden. Daarna kunnen we gespreid over de tijd nieuwe, duurzamere energiesystemen op poten zetten. Helaas strookt dat niet met ons streven. We gaan ervan uit dat we ons activiteitsniveau niet kunnen doen dalen. Liever proberen we de productie van windmolens, zonnepanelen, laadpalen, elektrische fietsen en auto’s enzovoort in een stroomversnelling te krijgen. Maar dat wil zeggen dat we de productie nog eens opdrijven net nu we zouden moeten matigen.
Dat is het probleem. We zitten gevangen in een door geld gedreven logica van altijd meer. We blijven het ook hardnekkig vooruitgang noemen. We slaan zelfs in paniek wanneer de versnelling van die menselijke activiteit even vertraagt. Alle lampen gaan dan in het rood. Asap verzamelen de presidenten van de leidende naties en met een gigantische kapitaalinjectie wordt het vliegwiel weer op gang getrokken.
Indien we niet kunnen matigen en op korte termijn de temperatuur toch omlaag willen, moeten er misschien enkele gecontroleerde kernexplosies boven de oceaan overwogen worden. Misschien valt zo’n 'nucleaire winter' wel te berekenen? De tijd die dan vrij komt alvorens de stijging van ons activiteitenniveau het kwik terug opdrijft, kunnen we misschien gebruiken om onze energiesystemen te vervangen, waardoor we net iets langer kunnen blijven groeien zonder directe gevolgen voor onze eigen soort. Maar op lange termijn is ook dat geen oplossing. De uitdunning van het ecosysteem door de ruimte die we van andere soorten afpakken doet ons ten slotte ooit de das om.
De oplossing ten gronde ligt in de manier waarop we naar onszelf kijken, naar onze plaats in het heelal, of liever op aarde. Als we blijven geloven dat we heer en meester zijn en alles naar onze hand kunnen zetten, dan krijgen de oude meesters gelijk. Zij beschreven de val van Icarus en schilderden de toren van Babel die door gebrek aan wederzijds begrip nooit af geraakt. Misschien is dat laatste nog wel onze redding. Een nucleaire winter uit de hand van God die ons met onze eigen oorlogszuchtige natuur straft om zoveel hoogmoed. Een mens moet in iets geloven.
Maar ik wed dat we binnen enkele weken gewoon doorgaan met gebakkelei naast de kwestie. We maken ruzie om het minimumpensioen en we voeren een zoveelste staatshervorming door. Wie weet komt de meest frisse wind wel uit de hoek van een stevige sociale strijd. Ik hoop dat die dan gaat over minder werken en meer tijd voor elkaar. Als vanzelf zouden we onze aarde daar een plezier mee doen. Minder moeite in ruil voor minder problemen. Wat wil een mens nog meer?
Zie ook www.novemberverklaring.eu
(Tekst oorspronkelijk gepubliceerd in de Morgen, 5 augustus 2022. Overgenomen met toestemming van de auteur.)
Meer van Hans Claus