14 september 2024
Hoe Parijs de revolutie maakte & de revolutie Parijs
De auteur studeerde geschiedenis aan de UGent. Hij week uit naar Canada waar hij doctoreerde aan de University of Toronto. Hij publiceerde talrijke boeken over geschiedenis met focus op de Franse Revolutie en op de Tweede Wereldoorlog. Voor lezers met belangstelling voor geschiedenis is hij zeker geen onbekende.
Het belang van de Franse Revolutie kan moeilijk overschat worden. Het was een eerste, zij het een bescheiden maar toch uiterst belangrijke stap naar democratie. De essentie van democratie bestaat erin dat de gewone man politieke macht krijgt, kan rekenen op bescherming en op bepaalde voordelen zoals recht op onderwijs, gezondheidszorg en hulp bij behoefte. Onder het Ancien Régime bestond er niets van dit alles.
Op een vlotte en heldere wijze schetst de auteur het verloop van de Franse Revolutie vanaf de aanloop in 1789 tot 1799 wanneer Napoleon Bonaparte de macht grijpt, eerst als consul en in 1802 als keizer. De gebeurtenissen worden chronologisch weergegeven wat het lezen vergemakkelijkt en de lezer bij de les houdt.
Daarbij worden een aantal termen en uitdrukkingen, die inmiddels gemeengoed werden, geduid en verklaard, zoals de oorsprong van de tegenstelling rechts-links. En droegen de sansculotten werkelijk geen broek? Hoe werd de rode vlag het symbool van de arbeiders en de Marseillaise het Franse volkslied? Ook verschillende namen van straten en pleinen in Parijs dateren uit die periode zoals de avenue des Champs-Elysées, Place Blanche, Montmartre.
De Franse Revolutie ontvlamt in Parijs. Parijs en haar inwoners zullen het revolutionaire vuur brandende houden. Het platteland volgde schoorvoetend en met tegenzin. Het landelijke Frankrijk bleef nog lang gedomineerd door de plaatselijke adel en de katholieke kerk. De revolutie is er erg onpopulair en verdiept de reeds bestaande kloof tussen het progressieve Parijs en het conservatieve platteland. Parijs heeft inderdaad de revolutie gemaakt.
Maar de revolutie heeft ook zijn impact gehad op de uitbouw van Parijs in de 19e eeuw. Prof. Pauwels toont herhaaldelijk aan dat de verschillende revoluties het werk zijn van het gewone volk, van de ‘gens de rien’, terwijl de hogere burgerij, de ‘gens de bien’, er vaak de vruchten van plukken. De overwinning van de bourgeoisie weerspiegelt zich in de urbanisatie. Hele wijken, bewoond door de armen en noodlijdenden, worden met de grond gelijk gemaakt om plaats te maken voor brede avenues met herenhuizen en luxeappartementen. Het nieuwe Parijs moet prestige, moet ‘grandeur’ uitstralen. Op de Place de l’ Etoile wordt een enorme triomfboog opgericht, de L’ Arc de Triomphe, een eerbetoon aan Napoleon. Zo heeft de revolutie Parijs gemaakt.
De auteur relativeert het aantal slachtoffers van de Franse Revolutie in de stad Parijs: 2.500 inwoners zullen er hun hoofd verliezen onder de guillotine terwijl dit er in heel Frankrijk 13.800 zouden geweest zijn. De Napoleontische oorlogen, bedoeld om de revolutie de te exporteren en de rust in Frankrijk terug te brengen, kostten daarentegen miljoenen mensen het leven. De Franse Revolutie was zeker bloederig maar niet meer dan andere revoluties in de 19e en 20e eeuw.
Tot slot volgt er nog een summier overzicht van de revoluties van 1830, van 1848 en van de Parijse Commune in 1871, na de nederlaag van Napoleon III in de oorlog tegen Pruisen. Telkens weer ontvlamde het vuur van de revolutie onder het gewone volk en haalde de hogere burgerij er profijt uit.
Deze opstanden, wel niet zo ingrijpend als de Franse Revolutie, terecht beschouwd als de moeder van de latere revoluties, hebben toch ook hun belang gehad. Zij verdienen meer dan een terloopse behandeling. Ze bieden zeker voldoende stof voor een afzonderlijk werk.
Ignace Claessens
Ignace Claessens
Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Benny Madalijns en Nest Van Ginderen.
Meer van Ignace Claessens
