16 augustus 2024
Désaimer. Na de liefde
Een interview in Knack met filosofe en schrijfster Fabienne Brugère trok mijn aandacht. Het betekende dat uitgeverij Flammarion een publiciteitsbudget heeft voorzien voor ‘Désaimer’, dat sinds kort in de Franse boekenwinkel te koop is, en dat er waarschijnlijk wordt gedacht aan een vertaling.
Is ‘désaimer’ in de taal van Molière geen courant woord, een Nederlandse tegenhanger is er gewoon niet. ‘Na de liefde’ is wat ondergetekende ervan zou maken, want daar gaan de 230 bladzijden over. Over wat de val of de afdaling uit het paradijs van de liefde zoal betekent.
Brugère is professor filosofie aan een Parijse universiteit en publiceerde al over ethiek en feminisme, maar vooral over kunst. In evenveel hoofdstukjes behandelt Désaimer zo’n achttien begrippen die verbonden zijn met het einde van de liefde. De hoofdstukken zijn gegroepeerd in vijf delen die verwijzen naar klassiekers uit de Franse literatuur: En attendant Godot, À la recherche du temps perdu, Les liaisons dangereuses … Désaimer kan te maken hebben met de liefde voor een land of een overtuiging, maar Brugère heeft het nagenoeg enkel over de liefde tussen een man en een vrouw.
Elk hoofdstukje volgt min of meer hetzelfde schema: een begrip (de verveling, de teleurstelling, ontrouw, haat …) wordt geanalyseerd aan de hand van de etymologie, van wat een bekende filosoof erover heeft geschreven, van wat een roman of film ervan toont. Die verwijzingen gaan van Epictetus tot Alain Badiou, van Freud tot Bowlby, van Ingmar Bergman tot La La Land. Toch is het werk heel erg Frans, wat wil zeggen dat niet alle verwijzingen buiten de hexagoon bekend zijn en dat zowel de psychoanalyse als het postmoderne denken aan bod komen. In het voordeel van de schrijfster is dan weer wel dat ze een vlotte en zwierige stijl hanteert, die ver staat van de begrippensoep die Franse filosofen al eens willen oplepelen.
Het boek biedt de troost van de filosofie die helpt begrijpen en dus omgaan met. De oplossing die Brugère ons uiteindelijk aanreikt is neo-stoïcijns, met expliciete verwijzing naar de ‘prohairesis’ van Epictetus. Dat heb ik moeten opzoeken, maar de Gentse vertaling ligt dicht bij ‘ni pleuje’.
Wat vreemd is het post-scriptum. Daar komen plots namen als bel hooks, Foucault en Bourdieu op de voorgrond, krijgen mannelijke dominantie en patriarchaat een veeg uit de pan en wordt er een lans gebroken voor minder heteronormatieve liefde. Dat mag uiteraard, maar het kwam over als het post-scriptum van een ander boek.
Wat vreemd is het post-scriptum. Daar komen plots namen als bell hooks, Foucault en Bourdieu op de voorgrond, krijgen mannelijke dominantie en patriarchaat een veeg uit de pan en wordt er een lans gebroken voor minder heteronormatieve liefde. Dat mag uiteraard, maar het kwam over als het post-scriptum van een ander boek.
Kortom, Désaimer is een interessante benadering van iets waar we nagenoeg allemaal mee te maken krijgen. En toch staat het in de boekhandel best ergens halfweg tussen filosofie en zelfhulpliteratuur. Echt diepgravend wordt het nooit, voorspelbaar dan weer wel. De premisses van wat we onder liefde verstaan worden niet bevraagd en Brugère waagt zich niet buiten brave krijtlijnen die ze rond haar onderwerp heeft getrokken. Best aangename lectuur, maar ik las Désaimer met toenemende désinteresse.
Nick De Clippel
Meer van Nick De Clippel
Nick De Clippel
