4 augustus 2024
De interessantste plek op aarde. De negentiende eeuw in Parijs.
Alec van der Horst studeerde filosofie aan de Universiteit Amsterdam. Zijn interesse voor filosofie spruit voort uit zijn fascinatie voor het existentialisme. De link met Parijs is duidelijk. Hij woont er nu ongeveer 25 jaar waar hij professionele gidsbeurten verzorgt.
In 2021 verscheen zijn eerste boek Stad van Ideeën. Een biografie van Parijs. (Uitgeverij Ten Have) waarin de confrontatie van Parijs met nieuwe filosofische tendensen aan bod kwam.
De 19e eeuw blijft de auteur fascineren. Het was een getormenteerde tijd, een tijd van grootscheepse veranderingen en verwarring. De wereld begon een dorp te worden: treinverbindingen, journalisten die het nieuws uit de hele wereld thuisbrachten, ontdekkingsreizigers die verre landen op andere continenten beschreven. Alles was in beweging, zoals dit nu ook het geval is.
Ermee gepaard gaande of juist daardoor kwam de romankunst tot grote bloei. Verschillende schrijvers hadden de ambitie hun tijd in woorden te vangen. De auteur ziet een aantal Franse auteurs als hoofdrolspelers: Honoré de Balzac met zijn magnum opus La Comédie Humaine dat 90 boeken omvatte; Victor Hugo met zijn meesterwerk Les Misérables naast Notre-Dame de Paris; George Sand, sociaal bewogen in haar strijd voor gelijkheid en emancipatie; Stendhal voor wie de liefde altijd de belangrijkste zaak is geweest en tenslotte misschien wel de grootste Franse dichter, Charles Baudelaire die zijn leven lang gesleuteld heeft aan zijn dichtbundel Les Fleurs du mal.
Deze auteurs hadden het gevoel in het centrum van de wereld te leven. In Parijs gebeurde alles. In de 19e eeuw ontstond een nieuwe samenleving en Parijs was er de broeihaard van. Het Frans was toen nog een wereldtaal. Iedereen die meetelde sprak Frans. De werken van de Franse schrijvers werden over de gehele wereld gelezen.
De auteur confronteert hun werken met de nieuwe filosofische en maatschappelijke ontwikkelingen. Daarbij legt hij vaak parallellen met onze tijd. Beperking van de individuele vrijheid in het algemeen belang was toen ook al een punt van discussie. Het maatschappelijk nut van de kunst werd in de 19e eeuw eveneens in vraag gesteld.
Net zoals zijn vorige boek is dit werk geen toeristische gids. Het is ook geen geschiedenis van de stad Parijs doorheen de 19e eeuw. Het is ook geen zuiver filosofisch traktaat. Wat is het dan wel? Volgens de auteur is het in de eerste plaats een vreemd boek waarbij de lezer regelmatig denkt: wat ben ik nu aan het lezen?
De auteur heeft een filosofische achtergrond. Het is dan ook te verwachten dat vooral de filosofische overwegingen in confrontatie met de werken van bovengenoemde auteurs de filosofisch geïnteresseerde lezer zullen aanspreken. Het is zeker geen gemakkelijk boek.
Veel lezers zullen de voorkeur geven aan een duidelijk omlijnde inhoud: ofwel een toeristische gids van Parijs, ofwel de geschiedschrijving van Parijs in de 19e eeuw, misschien een overzicht van de Franse literatuur uit die tijd, maar niet alles tegelijk zodat men door het bos de bomen niet meer ziet. Alle begrip daarvoor.
In mijn recensie over zijn boek Stad van Ideeën heb ik de lezer daar destijds ook op gewezen. Ik kan dit enkel herhalen.
Of Parijs nu in de 19e eeuw inderdaad de interessantste plek ter wereld was staat open voor discussie. In de 19e eeuw vonden ook nog in andere grote steden ingrijpende maatschappelijke veranderingen plaats. Ook zij boden onderdak aan tal van kunstenaars en filosofen. Sint-Petersburg kan mijns inziens evengoed aanspraak maken op deze titel. Deze stad vormde in die tijd het decor voor ingrijpende sociaaleconomische omwentelingen met op de achtergrond de grote Russische schrijvers zoals Dostojevski, Toergenjev, Tolstoj, Poesjkin, Tsjechov, die de gouden eeuw van de Russische literatuur gestalte gaven.
Russisch was natuurlijk geen wereldtaal…
Ignace Claessens
Meer van Ignace Claessens
Russisch was natuurlijk geen wereldtaal…
Ignace Claessens
