Het mag een zowel een wonder als een schande heten dat Na de deugd zo lang op zich heeft laten wachten. Overigens alle lof voor Willem Visser, die tekende voor een prima vertaling (479 bladzijden), waarin zelfs de bijwijlen sarcastische toon of Schotse humor behouden bleef. ‘Filosofen die rondhangen bij de ingang van de moderniteit’ of ‘het schemerduister van zwak geredeneer’ van G.E. Moore… Het is soms glimlachend lezen.

Na de deugd is, behalve een pleidooi voor een Aristotelische deugdenethiek 2.0, een masterclass filosofie. Dat mag u letterlijk nemen, want een bachelor wijsbegeerte of een goed belezen interesse is allicht een basisvoorwaarde om het boek te doorworstelen. Wie nog moet opzoeken in welk alfabet minder bekende namen als Abélard, Bishop of Carnap thuishoren, heeft veel extra werk voor de boeg, en geïnteresseerden die gewoon zijn aan twitterteksten kunnen gewaarschuwd worden met volgend belangrijk citaat: “Met ‘praktijk’ bedoel ik voortaan elke coherente en complexe vorm van sociaal gevestigd, coöperatief menselijk handelen door middel waarvan de interne bona van die vorm van handelen worden gerealiseerd in de loop van de poging te voldoen aan de maatstaven van voortreffelijkheid die van toepassing zijn op, en deels een definiërende functie hebben voor die vorm van handelen, met als verhoopt resultaat dat de menselijke vermogens om voortreffelijkheid te bereiken, alsmede voorstellingen van de hierbij betrokken doeleinden en bona systematisch worden uitgebreid (blz. 324).” Zo’n zinnen zijn geen schering en inslag, maar ze zijn er wel.
De gezichtskring van MacIntyre is bovendien bijzonder breed, want naast bekende en minder bekende filosofen passeren bijvoorbeeld ook Jane Austen, D.H. Lawrence, Trotski en de heilige Benedictus de revue.

MacIntyre begint met het fileren van het ‘emotivisme’, volgens hetwelk morele oordelen niet veel meer zijn dan ‘ik vind dat…’. Dan volgt een uitgebreide geschiedenis van morele filosofie waaruit vooral blijkt dat de Verlichting er ondanks Pascal, Hume, Kant, Diderot, Kierkegaard e.a. niet in geslaagd is een objectieve, rationele standaard voor moraal op papier te zetten omdat de argumenten zich steeds opnieuw vastrijden in hun eigen conceptuele mêlée (sic). Nietzsche had dat uiteraard door, maar vond volgens MacIntyre niet meteen een zinnig alternatief. In hoofdstuk 10 (er zijn er 19) komt dan de deugdethiek van Aristoteles op de proppen. Die werd ondanks Thomas van Aquino opzij geduwd, maar verdient een nieuwe kans, zeker als we de metafysica of teleologie van de Stageriet er niet bij hoeven te nemen. De deugd is volgens MacIntyre een praktijk die niet los gezien kan worden van een sociale context en de baten voor de gemeenschap zijn belangrijker dan die voor het individu.
“Waar het nu op aankomt, is het scheppen van lokale gemeenschapsvormen waarbinnen beschaving, cultuur en het morele intellectuele leven kunnen voortbestaan gedurende de nieuwe duistere tijden die reeds zijn aangebroken. […] Deze keer wachten de barbaren echter niet voor de poorten; ze besturen ons al een hele tijd (blz. 444)”. Waarmee ook duidelijk wordt dat de schrijver zijn onderzoek actueel relevant vindt.

Toch is een van de kritieken op het boek (die worden in hoofdstuk 19 kort behandeld) dat Na de deugd vooral een historiografische benadering is. Dat is zeer zeker zo, het historische is veel meer uitgewerkt dan het uiteindelijke pleidooi voor de (lokale) gemeenschap en de deugd(en). Andere respondenten hekelen het relativisme of hebben het over de verhouding tot de theologie. Zelf vind ik het spijtig dat de ‘naturalistic phallacy’ wel aan bod komt, maar er geen letter te vinden is over het evolutionaire perspectief, maar noch het een, noch het ander kan ongedaan maken dat Na de deugd een bijzonder interessant en diepgravend filosofisch werk is over ethiek en zelfs over het filosofisch denken zelf. Geen boek voor de grote markt, maar wie filosofie al eens ernstig neemt, zal het graag in de kast hebben.

Nick De Clippel

Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Sophia De Wolf.