Kwintessens
Geschreven door Nick De Clippel
  • 1539 keer bekeken
  • minuten leestijd
  • Reacties

25 juli 2023 Tegen de borst(en) stoten
Volgens een opinie in De Standaard van 4 juli 'moeten mannen maar tegen blote borsten kunnen'. Dat staat zo in de vetgedrukte titel. Maxine De Wulf Helskens reageert met die uitspraak op een bijdrage van socioloog François Levrau in dezelfde krant een dag eerder. Die vond dat individuele vrijheid niet altijd opweegt tegen sociale regels en dat topless zwemmen daarom geen goed idee is. Met gendergelijkheid heeft dat dan weinig te maken. Volgens De Wulf Helskens gaat het echter wel om gelijkheid en ook nog eens om een fundamenteel mensenrecht. Dat stelt ze tegenover de 'male gaze' ofte 'de mannelijke blik', die de vrouw reduceert tot passief seksueel object in functie van het mannelijke actieve subject.
Over die 'male gaze' heb ik op deze blog al een keer een hoge borst opgezet, zie hier, maar ik doe dat graag opnieuw. Ook nu wil ik niet ontkennen dat de 'gaze' bestaat. In de jaren tachtig, toe monokini's nog schering en inslag waren (noch schering, noch inslag kan hier ook) heb ik daar zelfs intens van genoten zonder beschuldigd te worden van een opdringerige blik. Dat geldt voor veel generatiegenoten, vermoed ik. ''t Is geen man, die niet tegen borsten kan', in tegenstelling tot wat De Wulf Helskens suggereert. Maar Levrau is niet de woordvoerder van de man en krijgt geen gelijk van me, want de sociale norm waar hij het over heeft, is kennelijk niet erg robuust. Daar heeft de schrijfster zeker een punt.
De seksualisering van het vrouwelijke lichaam door de man bestaat zeer zeker, maar dat is niet de enige kant van het verhaal. Er zijn twee andere: een natuurlijke en een cultuurlijke. Laat ik even beginnen met de tweede en daarvoor verwijzen naar een (onafgewerkt) schilderij van Titiaan: Venus en Cupido met luitspeler, zie hier.
Je ziet een naakte Venus, met links van haar een luitspeler. Zijzelf heeft een fluit in de hand. De aandachtige kijker ziet nog twee attributen van een derde personage (een partituur en de rug van een viola de gamba) en de nog aandachtigere kijker ziet bij het bos op de achtergrond wat dartelende nimfen en saters. Ik mag niet in haar naam spreken, maar de kans is reëel dat De Wulf Helskens hier een voorbeeld ziet van de mannelijke blik. Kijkt de netjes uitgedoste luitspeler immers niet duidelijk naar al dat bloot? Welnee, dat doet hij niet. Hij draait naar rechts omdat hij muziek speelt voor de godin en is helemaal niet gefixeerd op borsten en billen. Overigens kan hij wel kijken, maar niet zien, want ze is er niet echt. Hijzelf wel. Daarom is hij gekleed zoals de tijdgenoten van de Venetiaanse schilder en maakt hij deel uit van de echte, aardse wereld. Venus is daarentegen een mythische en symbolische figuur, net als de figuranten op het doek. Daarom interageert ze niet met de luitspeler – ze kijkt weg van hem – maar met Cupido die haar een kroon op het hoofd zet. De luit is geen symbool voor vrouwelijke seksualiteit, maar de fluit die zij in de hand heeft … U begrijpt het wel. Venus staat boven de luitist en heeft de macht. Bovendien gebeurt hier nog iets meer: dit is niet de seksualisering van de vrouw, maar de feminisering van het schone. Bij de Oude Grieken heeft dat even geduurd, maar het zal algauw de hele kunstgeschiedenis zo zijn dat het vrouwelijke meer dan het mannelijke voor het schone staat. Zelfs in literatuur, want is Homeros' rozevingerige dageraad niet vrouwelijk? En bij het schone hoort het goede en het ware.
Uiteraard was Titiaan een man en blijft het doek er een met vrouwelijk bloot dat naar alle waarschijnlijkheid door een man werd besteld, maar het narratief is minder vrouwonvriendelijk dan het lijkt.
Niet enkel is de vrouw veel minder object dan sommigen denken, de mate waarin ze dat wel is, is veel minder passief dan in de formuleringen van De Wulf Helskens. Vrouwen worden niet enkel 'als seksueel object neergezet'. 'Gelijkheid begint bij het uitdagen van het perspectief van de kijker', staat in de opinie. Wel, dat perspectief is voor een goed stuk afhankelijk van wat er te zien valt, dat wil zeggen van wat de vrouw wel of niet laat zien. Dat brengt me bij het natuurargument. De man is van nature voorgeprogrammeerd als een voyeur en de vrouw als een exhibitioniste. Gedragswetenschappers zullen dat allicht voorzichtiger formuleren, maar weinigen zullen het tegenspreken. Mannen reageren sterker dan vrouwen op visuele prikkels en daarom spelen borsten mee in het spel van vrouwelijkheid en verleiding. Levrau mag uit volle borst herhalen dat ze een seksuele connotatie hebben. Ook voor vrouwen die geleerd hebben dat verhullen soms beter werkt dan vertonen. Het zijn met andere woorden niet enkel mannen die bepalen wat de sociale norm is in en rond het zwembad.
Voor ondergetekende blijft de conclusie hoe dan ook dat het mevrouw zelf is die kiest welke vestimentaire strategie ze wenst te volgen. Voor het zwemmen zelf zal het niet veel uitmaken. Ik vermoed dat de gewone man zich vrij probleemloos met beide opties zal verzoenen. Als overlevende van de eighties ben ik daar zelfs zeker van.
Kwintessens
Nick De Clippel is master in de filosofie (KULeuven). Hij is auteur van het boek 'Waarom Jezus van school werd gestuurd (en Mohammed ook)', dat onlangs verscheen in de publicatiereeks van Kwintessens. Hier kan u een recensie lezen.
_Nick De Clippel -
Meer van Nick De Clippel

_Recent nieuws

Bekijk alle nieuwe berichten

_Populair nieuws

Bekijk meer populair nieuws