30 juni 2023
Een morele upgrade voor AI
Wie goed handelt wanneer hij dat ook niet kan doen, bouwt vertrouwen op. Daarover moet ethische AI gaan. Techbedrijven hebben nog een inhaalbeweging te maken.
'Er is te veel doemdenken over AI', lezen we de jongste tijd vaak. Zoals ook in De Tijd in een column van techexpert Peter Hinssen (De Tijd, 13 juni). Hij heeft zeker een punt. Er wordt vandaag alarmerend geschreven over artificiële intelligentie. Toch missen de waarschuwingen voor dat doemdenken vooral ideeën die het wantrouwen kunnen wegnemen. De techsector kan daarin het voortouw nemen door in het innoveren met AI waarden voorop te plaatsen.
Het is opmerkelijk dat de schrikwekkendste doembeelden over AI juist in de techwereld bestaan, zoals bij Elon Musk en Sam Altman, de CEO van OpenAI. Ze worden alom bewonderd om hun visionaire innovaties en hun vooruitgangsoptimisme. Toch waarschuwden uitgerekend zij onlangs voor het einde van de mensheid als niet doordachter wordt omgegaan met AI. Bijna de helft van de CEO's uit Fortune 500-bedrijven deelt hun bezorgdheid, leert een studie van Yale University. Hoe kan je dan verwachten dat de burger AI met vertrouwen omarmt?
_Regulering
Hoewel veel Amerikaanse techbedrijven oproepen tot een (soepele) vorm van AI-regulering, zijn ze huiverig voor de AI Act, die het Europees Parlement recent goedkeurde. Of de finale versie zal uitblinken in regelneverij valt nog te bekijken. De getrapte risicogebaseerde aanpak sluit in ieder geval aan bij de nood om innovatie met AI niet lam te leggen met regulering. De meeste toepassingen vallen buiten het hoogrisiconiveau en de bijbehorende strengere normen.
Regels zijn nodig om ontsporing te voorkomen. Punt. Toch hebben ondernemingen zelf een grote troef in handen om meer vertrouwen te wekken in AI: hun eigen moreel kompas. Dat wordt nog te weinig uitgespeeld als het om technologie gaat. Uit een recente AI-barometer van de Vlaamse overheid blijkt dat ethische overwegingen slechts een beperkte rol spelen in de adoptie van AI. Minder dan een op de vijf bedrijven in Vlaanderen ervaart ze als een drempel voor AI-ontwikkeling.
Vergelijk dat met de alomtegenwoordigheid van het begrip duurzaamheid in de bedrijfswereld vandaag. Terwijl duurzaamheid in de jaren 80 en 90 eerder een niche was van pionierende bedrijven zoals The Body Shop of Patagonia, is het vandaag de norm in zowat elk bedrijf. Ook de achterliggende motivatie evolueerde. Tien jaar geleden waren vooral reputatieschade en efficiëntiewinsten de meest genoemde motivaties om inspanningen te leveren op het vlak van duurzaamheid. Vandaag roepen volgens een onderzoek van McKinsey vooral de eigen bedrijfswaarden en doelen daartoe op. Veel bedrijven, waaronder Unilever, Maersk en Triodos Bank, namen uit eigen beweging het initiatief klimaatneutraal te worden. Zonder juridische verplichting. Duurzaamheid evolueerde van 'omdat het moet' naar 'omdat het hoort'.
_Zorgzaam
De techsector heeft nood aan een gelijkaardige morele upgrade, waarbij niet alleen wetten maar vooral de eigen waarden moeten aanzetten tot verantwoorde AI. Veel bedrijven lichten hun werking vandaag door op duurzaamheidswinsten en energie-efficiëntie.
Op dezelfde manier zou een waardetoets van elk AI-systeem een evidentie moeten zijn. Van ontwerp tot implementatie. Vallen onze AI-toepassingen te rijmen met onze bedrijfswaarden? Welke potentiële impact heeft AI op medewerkers, klanten, burgers ... ? Welke bijsturing of omkadering is nodig om het AI-systeem in lijn te brengen met de bezorgdheden of noden van alle betrokkenen?
Vertrouwen bouw je op door goed te handelen wanneer je dat ook niet kan doen. Dat is waarover ethische AI moet gaan. De wet volgen is slechts een moreel minimum. Als we het doemdenken over AI willen bestrijden, vraagt dat vooral meer inspanningen van techbedrijven die uit eigen beweging zorgzaam omgaan met de technologie die ze ontwerpen. Zolang men wacht op regelgeving – of er zelfs om smeekt – zal het vertrouwen in AI niet toenemen. Het doemdenken mogelijk wel.
Dit artikel verscheen eerder in de krant De Tijd (24 juni 2023). Overgenomen met toestemming van de auteur.
Meer van Jochanan Eynikel