Wat is de ongemakkelijke waarheid in dit blogartikel? De hele maatschappij trekt ten strijde tegen het COVID-19-virus. Strikt genomen zijn er twee manieren om de samenleving te beschermen tegen een virus: het ontwikkelen van een vaccin en het opbouwen van groepsimmuniteit. Op het moment dat zeventig procent van de bevolking immuun is tegen het virus, slinken de kansen ervan op verdere verspreiding en mutatie, waardoor het een stille dood sterft. Op het vaccin moeten we volgens de laatste berichten wachten tot begin 2021.

Met de huidige aanpak tracht men dramatische scenario's zoals in Italië te vermijden, waar doodzieke mensen niet de nodige zorgen krijgen omwille van een overbelasting van de intensieve zorgafdelingen. In ieder geval, de strategie is effectief omdat in België de capaciteit van de afdelingen intensieve zorgen keurig niet wordt overschreden en we daarmee het aantal doden kunnen verkleinen. Iedereen krijgt de medisch zorg die hij of zij nodig heeft.

Al is er een gitzwarte schaduwzijde. Onze economie blijkt opnieuw niet veerkrachtig te zijn en af te steven op een deficitaire rekening die de komende generaties zuur zal opbreken en de kwetsbare groepen worden, weliswaar vertraagd, uiteindelijk toch besmet. De situatie in de woonzorgcentra en andere residentiële zorgvormen is zorgwekkend, maar logisch omdat er significant meer mensen met een risicoprofiel verblijven en het virus zich toch begint te verspreiden. Dat is een kwestie van tijd.

In deze situatie zit een ongemakkelijke waarheid verborgen waarover niet wordt gepraat: we kunnen de dood uitstellen, maar de onvermijdelijke dood komt voor de kwetsbare groepen zolang er geen vaccin is. En dit in een context waarin zij die sterven dit in bittere eenzaamheid doen, verstoken van hun geliefden, maar omringd door professionals in steriele pakken met mondmaskers op. En dit is misschien cynisch, wetende dat het virus zich toch verspreidt over de populatie. Het volgt eenvoudigweg de logica van de natuur.

Wat is de onderliggende basisovertuiging die deze vreemde situatie op een quasi onzichtbare en onbespreekbare manier voedt? De basisovertuiging is: 'Ieder individueel menselijk leven kan en moet gered worden in de medische betekenis van het woord en we mogen dit als burger ook verwachten.' Wat de medische toestand van iemand ook mag zijn.

De realiteit is echter rauwer. Wat de stand van zaken van de medische wetenschappen ook is, er is altijd een onbekend gebied en de natuur zal ons met de neus op de feiten duwen met een nieuwe gemuteerde creatie. Met een steeds groter wordende menselijke populatie, die steeds meer cohabiteert met andere soorten, wordt dit risico alleen maar groter. De crisis met het COVID-19-virus is een van de nadelen van het antropoceen. Met de moderniteit hebben we onze eigen leefwereld gecreëerd, maar niet bemeesterd. Als we onze huidige levensstijl aanhouden, lopen we het risico de menselijke soort te vernietigen. De gemakkelijkheid waarmee nieuwe gemuteerde virale variaties zich kunnen verspreiden over de menselijke populatie en schade aanrichten, is een van de risico's.

Het morele spanningsveld tussen leven en dood komt onder hoogspanning te staan en dwingt de mensheid 'a new moral deal for the third millennium' met zichzelf af te sluiten. We moeten in alle openheid praten over het grotere risico om vroeger te sterven. Dit heeft verregaande consequenties voor de manier waarop we kijken naar relaties en wat we verwachten van ons leven en het leven van de geliefden die deel uitmaken van een kwetsbare groep. We zullen frequenter met de dood worden geconfronteerd. Bovendien moeten we de verwachtingen die we hebben van de medische wetenschappen en de politiek bijstellen. Zij kunnen niet meer al de problemen oplossen. Daarnaast zullen we ook onze levensstijl op mondiaal niveau moeten aanpassen. De overbevolking moet resoluut worden aangepakt, de natuurlijke habitat van dieren moet worden gerespecteerd om overdracht van virussen te minimaliseren, makkelijk internationaal reizen moet worden ingeperkt enzovoorts. We worden geconfronteerd met de beperking van de individualiteit. Hetzij in de vorm van een groter risico om vroeger te sterven zonder dat de medische wetenschappen dit kunnen vermijden. Hetzij in de vorm van een individuele drastische gedragsverandering. Wat zal het zijn? De crisis met het COVID-19-virus drukt ons met de neus op het feit dat we veel meer zullen moeten denken als soort als we willen denken aan het belang van onszelf en onze geliefden. Dat zal evenwel niet lukken zonder een resolute aanpassing van ons gedrag en onze verwachtingen. Of is dit een ongemakkelijke waarheid?