2 mei 2024
Een brandende man en het ultieme complot
Vrijdag 19 april 2024 stuitte ik op een soort pamflet van iemand die beweerde dat hij zichzelf in brand had gestoken om ons te redden van een globale fascistische staatsgreep. De man in kwestie was Max Azzarello, 37 jaar oud en afgestudeerd in antropologie en openbaar beleid aan de Universiteit van North Carolina. Later behaalde hij een master in stads- en regionale planning aan Rutgers University. Azzarello leidde klaarblijkelijk een relatief rustig leven, maar op een gegeven moment begon hij zich te verliezen in complottheorieën, gepaard met vlagen van paranoia. Dit zou vooral gebeurd zijn na het overlijden van zijn moeder in 2022. Wat vooral bevreemdend was, was dat ik eerst zijn pamflet gelezen had (aanvankelijk niet heel grondig) en pas nadien het nieuws zag over zijn daad waarbij hij zichzelf in brand had gestoken. Meestal gebeurt zoiets in omgekeerde volgorde.
Bij het herlezen van zijn tekst drong de tragiek van zijn daad pas echt tot me door. Hoe wanhopig Azzarello was. Eenzaam, dat ook. En wat ook opviel: hoe rotsvast overtuigd hij was van wat hij door intensief onderzoek en 'kritisch denken' ontdekt dacht te hebben. De reden waarom ik dit verhaal, en het is niet de eerste keer dat ik dit ervaar, zo tragisch vind, komt vooral voort uit het diepe besef dat – ook universitair geschoolde – mensen niet alleen gemakkelijk in de konijnenpijp van het complotdenken kunnen vallen, maar er ook door kunnen sterven ...
Wat de tragiek nog versterkte, was dat hij uit een gevoel van machteloosheid zichzelf in brand stak als een ultieme morele daad, als een soort martelaar van de waarheid: hij zag zichzelf als een held. Een ultieme daad om ons, de mensheid, te redden en onze aandacht te vestigen op een uiterst geheim wereldwijd plan dat hij had ontdekt, maar waar niemand oren naar had.
Een geheim plan geleid door machtige elites, waaronder regeringen en grote bedrijven. Hij beweerde dat deze groepen betrokken zijn bij een enorme ponzifraude die de wereldeconomie manipuleert via cryptogeld en andere financiële instrumenten. Deze bewust gecreëerde ponzifraude zou leiden tot wereldwijde inflatie en economische instabiliteit, met als doel het installeren van een fascistische regering. Hij riep op tot kritisch denken en actie tegen deze vermeende manipulaties. Zijn daad was daarbij een eerste stap. Hij verontschuldigde zich bij vrienden en familie voor het lijden dat hij veroorzaakte, maar die pijn was slechts één druppel in een emmer van gruwel die ons te wachten zou staan. En wat het allemaal nog erger maakt: CNN, ter plekke omwille van het proces tegen Trump, filmde per ongeluk Azzarello's zelfverbranding ('wat gebeurt er? We ruiken verbrand vlees …') en heeft zich nadien moeten verontschuldigen.
Het pamflet begint met de volgende woorden:
'Mijn naam is Max Azzarello, en ik ben een onderzoeksjournalist die zichzelf in brand stak buiten de Trump-rechtszaak in Manhattan.'
Kort daarop vat hij de kern van zijn betoog samen:
'Wij zijn de slachtoffers van een totalitaire zwendel, en onze eigen regering (samen met vele van hun bondgenoten) staat op het punt ons te treffen met een apocalyptische fascistische wereldcoup.'
Hij schrijft vervolgens dat dit inderdaad zeer hard klinkt als een absurde, bij elkaar gefantaseerde complottheorie, maar hij drukt ons op het hart dat dit nu juist niet het geval is. Er is namelijk bewijs, en veel bewijs. En wanneer we zelf onderzoek zouden doen, dan zouden we de rotte waarheid van het 'post-truth Amerika' ontdekken. Volgens Azzarello bestaat de waarheid nog steeds, maar ze wordt weggemoffeld door de misleiding en manipulatie van de elite die aan de macht is. En die elite heeft niets te maken met de keuze tussen Democraten of Republikeinen, nee, het is één pot nat. Ze werken samen onder één hoedje.
Vervolgens doet hij verslag van zijn intensief onderzoek naar de grootschalige ponzifraude, met cryptogeld als middel om dit te faciliteren. Machtige personen van Stanford/Silicon Valley en Harvard/Facebook, evenals Google, Tesla, Apple, PayPal, Facebook, Disney, Walmart, Target, InBev, Zoom en vele andere bedrijven zijn er bij betrokken. Deze groots opgezette scam heeft als doel om een grote globale inflatie te veroorzaken. De prijs van Bitcoin is hierbij een opmerkelijke indicator, aldus Azzarello. Ook Epstein passeert de revue en covid werd bewust op ons los gelaten om deze anomalie in inflatie begrijpelijk en aannemelijk te maken. Bill Clinton werkte in het geheim samen met G.W. Bush:
'Clinton is met Bush; Gore is met Bush; Trump is met Hillary, enzovoort.'
Zijn vermogen om patronen te herkennen en verbanden te leggen lijkt hier helemaal door te draaien. Zo is ook Harvard University volgens hem een van de grootste criminele organisaties van de hele wereldgeschiedenis. Waar Azzarello ook veel aandacht aan besteed: de meeste schrijvers van The Simpsons studeerden aan Harvard ... Daarom stelde hij zichzelf de vraag: 'Als The Simpsons het belang van de georganiseerde misdaad zouden dienen, hoe zouden ze dat dan doen?'
Azzarello verwijst dan naar een aantal Simpsons afleveringen waaronder de iconische aflevering Marge vs The Monorail. De dorpsbewoners zijn te lomp en verdeeld om te investeren in de echte behoeften van het dorp (zoals het repareren van de hoofdstraat) en ze vallen voor de charmes van een schitterende showman met een nep monorail ponzifraude. Azzarello vervolgt: 'Wanneer we weten dat de show nauw verbonden is met een organisatie die miljarden investeert in Ponzifabrieken, wordt dit zeer belastend.'
Opnieuw meent hij hier een patroon te ontdekken, een diepere, verborgen waarheid. Zeer opmerkelijk, want wanneer je een beetje op zoek gaat naar wat de morele boodschap is van die Simpsons-aflevering, dan is die net omgekeerd aan de betekenis die Azzarello eraan geeft. In feite is het Marge (vrouw van Homer) die zich verzet tegen en waarschuwt voor de goedgelovigheid van de dorpsbewoners. De hele aflevering kan in dat opzicht net geïnterpreteerd worden als een oproep tot kritisch denken. Dat doet Azzarello overigens zelf ook. Maar hij is blijkbaar niet in staat om Marge haar boodschap als de 'normale' boodschap te zien. Er ligt een dieper motief, een dieper verhaal achter verscholen. Een verhaal dat hijzelf creëerde en waarvan hij overal om zich heen bevestiging ziet en die ook bewust of onbewust zoekt, en vervolgens vindt.
In een andere aflevering van de Simpsons die Azzarello bespreekt, wordt zijn interpretatie nog merkwaardiger. Het gaat om een bekende aflevering Lisa the Iconoclast, waarbij Lisa ontdekt dat de stichter van hun dorp Springfield, Jebediah Springfield, eigenlijk een beruchte piraat was en geen held. Wanneer ze probeert om deze waarheid te onthullen, stuit ze op weerstand van de stadsbewoners die vasthouden aan hun heroïsche beeld van Springfield. Uiteindelijk houdt Lisa dit geheim voor zichzelf om de cohesie van het dorp niet in het gedrang te brengen. Azzarello zegt dat hij zich verwant voelt met wat Lisa doet.
'En hier ben ik, zoals Lisa Simpson, wanhopig bezig geweest om vrienden, familie en het publiek ervan te overtuigen dat er bewijs is voor een totalitaire samenzwering maar zij hebben zich afgewend met vijandigheid, onverschilligheid, ongeloof, en partijdigheid.'
Opnieuw ziet Azzarello niet dat de schrijvers van de aflevering net willen laten zien hoe een gemeenschap soms in een collectieve leugen leeft en dat het zeer moeilijk is om die gemeenschap te overtuigen van wat er echt is gebeurd. Het lijkt erop dat hij niet in staat is om het metaperspectief te zien dat de makers van de Simpsons naar voor brengen.
Alles maakt volgens hem deel uit van een groot geheim plan: de sociale media die hoofdzakelijk in het bezit zijn van Mark Zuckerberg en Elon Musk overladen ons met complottheorieën, ontworpen om ons te doen geloven dat we machteloos zijn ten aanzien van een wereld in verval, van een wereld die reeds totalitair aan het worden is.
Hij suggereert dat de media en culturele producties ons onbewust voorbereiden op een totalitaire onderdrukking door bepaalde thema's en ideeën te normaliseren. Dit is in tegenspraak met wat hij aanvankelijk naar voor brengt, namelijk dat hij een unieke ontdekking deed, terwijl hij nu schrijft dat deze waarheid breed verspreid en geaccepteerd wordt door het volk:
'Waarom heet Stanley Kubricks komedie over wederzijdse absolute vernietiging Dr. Strangelove: Or, How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb? Omdat hij een arrogante geheime fascist was die ons ertoe bracht om ons geen zorgen meer te maken en van de bom te houden. Waarom maakte hij A Clockwork Orange? Zodat we zouden genieten van extreem geweld met als doel om ons gevoelloos te maken voor de gruwelheden van de wereld.
Waarom waren de moorden door de Manson Family doordrenkt met doofpotaffaires en geheime agenten? Omdat onze regering ons bang wilde maken voor ons leven en ons wilde laten geloven dat hippies geestesgestoorde psychopaten waren.
Waarom maakte Walt Disney een frauduleuze documentaire die ons vertelde dat lemmingen elkaar blindelings van de kliffen af volgen? Zodat we het zouden geloven.
Waarom vertelden The Beatles ons om schrik te hebben van de belastinginspecteur, de revolutie te bespotten, onzinnige complottheorieën na te jagen en dat geluk een warm pistool is? Zodat we het zouden geloven.
Waarom vertelde Easy Rider ons dat de hippiebeweging dood was? Zodat we het zouden geloven.
Waarom eindigde Chinatown met een gevoel van nederlaag in het aangezicht van massale corruptie? Zodat we het zouden geloven.
Waarom vertelde George Orwell ons over een helse toekomst van totalitaire controle waar we niets tegen kunnen doen? Zodat we het zouden geloven.
Waarom vertelde Wall Street ons dat hebzucht goed is? Zodat we het zouden geloven.
Waarom vertelde Do The Right Thing ons dat we allemaal langs raciale lijnen zijn verdeeld? Zodat we het zouden geloven.
Waarom maakte Simpson-maker Matt Groening een strip met de titel Life in Hell? Zodat we het zouden geloven.
Enzovoort, enzovoort, enzovoort, enzovoort.'
Azzarello wil ons vervolgens helpen, door de machteloosheid die in dit narratief verweven zit te ontkrachten. We hebben meer macht dan we denken. Hij eindigt met de woorden:
'Ik hoop dat je beseft hoe machtig je bent. Ik wens je veel meer dan alleen geluk.
Max Azzarello'
Het zou veel te kort door de bocht zijn om Max Azzarello zomaar weg te zetten als een dommerik. Wat hij deed mag ons niet blind maken voor de complexiteit van zijn daad en van de achtergrond ervan. Azzarello was een intelligente man met een academische achtergrond. Toch raakte hij verstrikt in de wurggreep van complottheorieën. Dit laat zien dat zelfs scherpe geesten niet immuun zijn voor dit fenomeen. Kennis en opleiding zijn geen voldoende garantie tegen de aantrekkingskracht van complotdenken.
Hoe moeten we daarmee omgaan? Hoe moet het onderwijs daarmee omgaan? De arme man zocht wanhopig naar houvast in een informatiechaos waarop hij geen vat meer had. Hij ontwierp voor zichzelf een groot verhaal waarover hij controle had en waaraan hij zowat alles wat hij vond op het internet kon verbinden. Voor hem boden die complottheorieën een overzichtelijke wereld. Hij voelde zich bovendien een held die vocht tegen het kwaad dat de wereld overspoelde. Maar in plaats van redding, brachten zijn opvattingen hem naar het einde van zijn bestaan. We denken dan spontaan: we moeten jongeren leren om daar kritisch mee om te gaan, meer mediawijsheid op school, et cetera. Toch komt hier een ongemakkelijke waarheid naar boven. Het doceren van dergelijke lessen blijkt maar een deeltje van de oplossing te zijn. Feiten overtuigen lang niet altijd, een cursus epistemologie ook niet. Niettemin moeten we zoeken naar oplossingen om meer slachtoffers te voorkomen. Het is immers een reëel maatschappelijk probleem waarvan we ons rekenschap moeten geven. Maar daarmee is de kous niet af. Verre van.
Meer van Kurt Beckers