15 februari 2024
Over neen zeggen
Neen zeggen is niet makkelijk, toch zouden we het vaker moeten doen. Vreemd genoeg zeggen we het soms ook als we het niet echt bedoelen. En soms is een 'ja, maar’ eigenlijk een 'neen’, of komt dat toch zo over bij de ander. Zo maak je bewust of onbewust misschien valse beloftes of verwachtingen.
_Weet je waarom je neen zegt?
Weten waarom je neen zegt is belangrijk. Dat klinkt banaal, maar vaak weten we dat niet en is het eerder instinctief: we gaan meteen af op ons gevoel. Maar over je reden en gevoel voor die 'neen’ eens goed nadenken voor je antwoordt, kan helpen in het formuleren van je motivatie. Het helpt onrechtstreeks ook om het woord 'neen’ te vermijden en om een bondige uitleg te geven waarom je iets niet wenst te doen, of iets momenteel niet kan doen. Dat maakt de boodschap duidelijker en, indien je de 'neen’ uit de zin laat vallen, misschien ook iets minder agressief.
Verder biedt reflectie een kans om op andere inzichten te komen. Is die 'neen’ echt gerechtvaardigd? Kan ik iets anders bieden of doen? Misschien kan een alternatief, een doorverwijzing, een andere datum een oplossing zijn. Of is de denkoefening toch gewoon een bevestiging van je 'neen’? Je toetst nog eens af met jezelf. Het kan dromerig en zweverig klinken – maar het komt neer op bewuste zelfreflectie.
_Zeg neen zonder neen te gebruiken
'Neen’ klinkt vaak agressief, zonder dat je dat wenst. Soms is het onvermijdelijk. Maar in veel gevallen kan je meer duiding geven. Dat kost meer moeite, en dat vereist dat je weet waarom je neen zegt. Maar het levert ook wat op. De andere persoon krijgt inzicht waarom iets nu niet gaat – denk aan deadlines, als je zegt dat iets niet kan – leg dan uit waarom. Dit zorgt voor begrip en empathie.
Het woord 'neen’ volledig proberen te verbannen lijkt moeilijker dan het is. Belangrijk is om het bondig te houden, en dat je argumentatie vooral vertrekt vanuit jezelf. Een voorbeeld kan dit duidelijker maken: stel dat iemand je vraagt om een artikel na te lezen, maar je hebt weinig tijd en je houdt niet van antwoorden via geschreven communicatie omwille van de gekende valkuilen (tijdsintensief, weinig interactie met de ander, miscommunicatie, etc.). Aan de andere kant vind je dat artikel best interessant en merk je dat je hierover wel extra vragen of wat te vertellen hebt. Een antwoord zoals 'Neen, hier kan ik helaas niet de tijd voor vinden (om te antwoorden via mail)’ kan dan anders geformuleerd worden als 'Ik heb je artikel kort doorgenomen en ik vind het gemakkelijker om dit via een gesprek te doen dan via e-mail ...’ Hoe die zin dan verder evolueert vul je zelf in, maar de boodschap heeft al een mildere toon.
Uit de eerste zin zou kunnen blijken dat je het artikel of de persoon niet waardeert, de tweede zin vermijdt dat.
Dit is een relatief makkelijk voorbeeld, dat natuurlijk niet altijd zal helpen, maar het geeft een idee van hoe men te werk kan gaan.
_Maar het is toch duidelijk waarom ik ‘neen’ zeg?
'Goh, dat die dat nu niet weet ... Die zou toch beter moeten weten’. Iets kan voor jezelf erg duidelijk zijn, maar voor de ander misschien niet.
Leg de interpretatie van je afwijzing, je 'neen’, niet bij de ander. Je loopt immers het risico dat men die afwijzing zelf gaat invullen, met alle gevolgen van dien. De dialoog kan stilvallen, uitmonden in een oppervlakkig welles-nietesspel – en uiteindelijk is dan elke vorm van betekenisvolle communicatie weg. In die zin is het zeker belangrijk wanneer het over maatschappelijk gevoelige kwesties gaat, of andere voor jou evidente zaken. Net dan is het proberen uitleggen van je 'neen’ des te belangrijker.
Constant op je woorden en verwoordingen letten is vermoeiend en lastig en kan bovendien soms ook als belerend of irritant overkomen bij de ander. Een juiste balans vinden is uiteraard belangrijk.
_De kracht van 'neen’ behouden
De kracht van 'neen’ gaat verloren door het overmatig te gebruiken. Maar soms kan je niet anders dan duidelijk zijn en moet je 'neen’ ondubbelzinnig overkomen. Als mensen over je persoonlijke grenzen stappen, over jouw ethische en morele waarden, dan is die 'neen’ verwoorden belangrijk. Het woord daarom reserveren voor die momenten maakt het net krachtiger en luider.
Meer van Yves Schelpe