De prijs van die sociale tickets is trouwens fel gedaald. Ook daar heerst blijkbaar inflatie. Als je regelmatig een boek ter hand neemt, zonder al te veel dt-fouten denkt en van tijd tot tijd woorden als discursief of immanent in de juiste context weet te gebruiken, word je in sommige biotopen al tot de intellectuele elite gerekend. De sociale media tellen niet mee, maar als je een redactie zo gek krijgt dat ze al eens een tekst van je publiceert, dan beland je na enkele keren bij de communicatieve elite. Dat je voor dat eerste geen doctoraat hoeft voor te leggen en voor dat tweede geen gerenommeerd journalist of auteur moet zijn komt door het verhoudingsgewijs véél grotere aantal mensen die je nooit in de buurt van een boek zal zien. Je belandt dus aan de 'betere' kant van de gausscurve zonder dat je er erg in hebt. Dat verschijnsel doet zich trouwens ook voor bij de economische elite. Heel wat mensen met een comfortabel, maar al bij al gewoon inkomen zullen vanuit het perspectief van de veel grotere groep armen en bijna-armen, wat dat betreft, absoluut niet als een van hen beschouwd worden. Je hebt verder de organisatorische, de politieke, de administratieve elite en er zullen er nog wel meer opduiken.

Bij de communicatieve elite speelt de oorspronkelijke betekenis van het woord ons het meeste parten. Als je tot de financiële elite behoort heb je meer geld dan iemand die er niet toe behoort. Ben je ziek dan ben je beter af bij de medische elite dan bij een garagist. De elite heeft dus, binnen haar domein, meer van iets dan 'het volk'. Denk aan geld, maar ook aan opleiding, contacten, kennis, netwerken, friends in high places enzovoort. De communicatieve elite der journalisten, opiniemakers en hoofdredacteurs breidt eerst uit en overlapt met de intellectuele elite der wetenschappers, commentatoren en hoogleraars die ook al eens een ei leggen in de media. Tot daar aan toe geen probleem. Maar door de explosieve groei van de mogelijkheden der elektronische communicatietechnologie waant iedereen die een e-pen kan vasthouden zich een deel van die intellectuele elite en krijgt dat via de gretige en clickshongerige pers nog verkocht ook. U kent ongetwijfeld andere voorbeelden, maar ik denk spontaan aan het allerbegin van de coronacrisis toen de schitterende acteur Peter Van den Begin zijn grondige kennis van virologie en epidemiologie in primetime mocht komen toelichten. Recenter hadden we de intellectuele parel Acid over wiens juridische en ethische inzichten in verband met de Reuzegom-affaire we door de pers uitgebreid werden bijgepraat.  Kortom het gild der BV's, influencers, grapjassen, missen, koks, top-zus en top-zo'ers, als je maar een truc gevonden hebt om op het scherm te komen. We spreken trouwens ook steeds minder over journalisten of reporters, eerder over tv-makers. Maar als u een opleiding plus dertig jaar ervaring hebt in een of andere competentie en u doet dat nuttige werk buiten het zicht van het grote publiek dan heeft die redacteur uw telefoonnummer niet.

Die betekenis- en ladingveranderingen, we zouden eroverheen kunnen stappen als ware het een triviale taalkwestie. Woorden evolueren nu eenmaal en krijgen na verloop van tijd een ander gewicht. Maar, waarom loont het nu de moeite om dat fenomeen toch te onderzoeken, die multitude aan elites die in feite altijd bestaan hebben, maar nu blijkbaar in de analyses een belangrijke rol beginnen te spelen? Het woord 'elite' en zijn vriendje 'woke' zijn intussen zowel scheldwoord als geuzennaam.

Er is inderdaad meer aan de hand. En dat heeft iets te maken met de elitaire consensus, een sponsig en moeilijk te definiëren begrip zonder vaste vorm of afbakening. Het is niet zo dat alle leden van de elite het met mekaar eens zijn. Eerder niet zelfs, net zomin als de leden van 'het volk' trouwens. En toch bestaat er een soort consensus. Hoe kan dat?

Aan beide zijden van het voor en tegen ontstaan containers met een amalgaam aan meningen die mekaar slechts gedeeltelijk overlappen. Aan (extreem)rechtse zijde is men onder andere tegen woke, moslims, vluchtelingen, soms tegen feministen, klimaat- en coronamaatregelen, maar merkwaardig genoeg, ook tegen veganisten en nog maar een heel klein beetje voor de splitsing van het land. De malcontenten pikken er aan het meningenbuffet uit wat hen op dat moment, vaak volgens de waan van de dag, het meest aanspreekt. Ik hoorde ooit tijdens een voxpopstraatinterview een homoseksueel zeggen dat hij voor Wilders had gestemd, waarbij hij diens standpunt over de lgbtqia+-regenbooggemeenschap wegwuifde. En het aantal migranten dat extreemrechts stemt is waarschijnlijk sterk onderschat. Die idiosyncratische meningenkeuze groeit in de digitale echokamers van een vaag ik-vind-dat uit tot een forse stelligheid die desnoods haaks staat op de rest van de containerinhoud.

Zo ontstaat er een soort vage consensus zonder echte eensgezindheid aan beide zijden van de meningenbarrière, de volkse en de elitaire consensus. Ze vinden mekaar in datgene waar ze tegen zijn en vergeten alles waarin ze niet overeenstemmen. Kort door de bocht zou je kunnen zeggen dat de elitaire consensus vóór alles is waar de overzijde tegen is. Dat kan door de vaagheid en de rommelige vulling van de containers. Nu líjkt het gezonder om vóór dan tegen iets te zijn, maar tunnelvisie, confirmation bias en fanatisme werken in beide richtingen. Omdat het zo moeilijk is haarscherp te definiëren wat die elitaire consensus nu eigenlijk exact inhoudt, is het misschien beter te vatten aan de hand van de toon van auteurs als Naegels bij DS of Olyslaegers en De Ceulaer bij DM. Die zijn vakbekwaam en slim genoeg om hun betoog genuanceerd op te schrijven, maar bij elk woord voel je vanwaar de wind waait en waar ze zullen landen. Een spiegelbeeld van de toon die je bij Tom, Dries, Filip en Sam hoort. Tot hier toe zou je de indruk kunnen krijgen dat het over een soort symmetrie gaat tussen politiek links en rechts, maar door het overwicht in de media gaat de hoor- en zichtbaarheid absoluut niet gelijk op. Vooral het belerende toontje met het geheven ethische vingertje jaagt de volkse opponent de gordijnen in. Omdat ik het waagde om enkele, nochtans diplomatisch geformuleerde, opmerkingen te maken over de soms ostentatieve inname van de publieke ruimte door de islam, kreeg ik ooit van zo'n senior writer te horen: 'maar Max toch, dát had ik nu uitgerekend van jou als vrijzinnig humanist, niet verwacht'. Het gaat er dus over dat hij mijn argumentatie niet inhoudelijk fout noemde, laat staan, weerlegde, maar zonder meer van een bruin etiket voorzag, zodat hij er verder geen aandacht aan hoefde te besteden. Het was vooral het toontje dat het 'm deed. Wat die gordijnen betreft, bedoel ik. De elitaire consensus heeft immers ook bepaald waar de goede en de kwalijke kant van de geschiedenis ligt. De elite heeft de mainstreammedia (msm) en 'het volk' heeft de socials als fora. En het is allicht geen toeval dat er dan over de onderbuik en het bruine gedachtegoed gesproken wordt.

Mocht u nu de indruk hebben dat ik hier (extreem)rechts verdedig, dan heb ik het niet goed opgeschreven. Ofwel hebt u niet goed opgelet, dat kan ook.

Maatschappelijke kneuzingen zijn er altijd geweest, en zonder een gezonde diversiteit aan tegensprekelijke meningen geen voortschrijdend inzicht, maar een samenleving, waar de overtuigingen als landmassa's uit elkaar drijven, gaat problematische tijden tegemoet.

De asymmetrie in perceptie tussen politiek links en rechts of de tragiek der wokegewijs doorgeschoten 'Goede Bedoelingen' lonen de moeite om verder uit te diepen, maar dat is iets voor een volgend stukje.

En? Tot welke elite behoort U?