13 september 2024
De fuik van het nieuws
De voorzitter van de Christelijke Mutualiteiten, Luc Van Gorp, doet ieder jaar enkele weken veldwerk, om te weten hoe het er echt aan toe gaat in de zorg. Dit jaar draaide hij mee in de ziekenboeg van de nagelnieuwe gevangenis van Dendermonde. Dat strekt hem tot eer want zorg is niet het eerste waar men aan denkt als de gevangenis in beeld komt. Aan een gevangenis wandelt men liever voorbij. Dat de Centrale Toezichtraad voor het gevangeniswezen al een tijdje op de vele tekortkomingen van de medische hulpverlening in onze strafinrichtingen focust, is misschien een bijkomende, rechtstreekse aanleiding.
Ik ken Luc ook als een gedreven leider die graag een brug spant over de organisatorische uitdagingen enerzijds en de dagelijkse praktijk anderzijds en hoe die eerste in functie van de tweede moeten staan, niet omgekeerd.
Zijn conclusies over zijn gevangenisstage liet hij enkele weken geleden optekenen in een kort vraaggesprek in De Morgen. Ze getuigden van doorzicht en visie.
Hoewel hij vol lof is over de inzet van verplegers, dokters en psychiaters die er achter de muren in moeilijke omstandigheden en met veel te weinig mankracht het beste van proberen te maken, liet hij niet na ook een koele schets te maken van de gevangenis zelf die nochtans door een fiere gevangenisadministratie in de markt gezet wordt als 'een concept dat op een zinvolle detentie gericht is'.
Luc begrijpt natuurlijk dat veiligheid in de gevangenis veel aandacht vergt, maar hij laat toch wat kritiek doorschemeren op de stiefmoederlijke aandacht voor re-integratie en herstel. Hoe erg het daarmee gesteld is, blijkt wanneer je tot op het niveau van het dokterskabinet en tot op de secties van een grote gevangenis afdaalt. Al te zware veiligheidsprocedures staan een goede, vlotte medische basiszorg al te dikwijls in de weg. In een kort zinnetje laat hij zich ontvallen dat de recente, kleinschalige detentiehuizen op dat vlak behoorlijk beter scoren. Logisch, want zij hebben minder af te rekenen met bureaucratie en laten toe veel persoonlijker te werken.
Maar wanneer men in de pers daags nadien nog eens inzoomde op die opmerkelijke stage van de voorzitter van de grootste mutualiteit van het land, is de kritische noot al verdwenen. De reporters zagen meer nieuwswaarde in de heroïsche strijd die zorgverleners in de spectaculaire en zieldodende gevangeniscontext leveren om er de medische zorg op een aanvaardbaar peil te houden.
Het dramagehalte bereikte een dankbare piek toen het nationaal nieuws daags nadien een zwaar incident kon melden in het gevangeniscomplex van Brugge. Een verpleegster werd er ei zo na met een schoenveter gewurgd door een vrouwelijke gedetineerde. Dat nieuwsfeit bleef wellicht niet toevallig ook wat langer op de site hangen.
Nog geen twee weken later wordt een sociaal werkster in de overvolle gevangenis van Antwerpen zwaar door een gedetineerde belaagd in haar bureau. Er is sprake van verkrachting.
Nog geen twee weken later wordt een sociaal werkster in de overvolle gevangenis van Antwerpen zwaar door een gedetineerde belaagd in haar bureau. Er is sprake van verkrachting.
De conclusie van Jan Modaal is op die manier weer mooi voorgekauwd. De veiligheid in de gevangenissen moet verder opgedreven, kan hij rustig concluderen. Weg structurele beschouwingen over veel te zware veiligheidsprocedures. Het is in tegendeel nog niet veilig genoeg!
Zo gaat dat keer op keer met onze berichtgeving. Door de drang naar pittig nieuws, schuift de aandacht voor doordachte, in dit geval zelfs doorleefde kritiek naar achter.
Zal iemand zich de vraag stellen naar de beweegredenen van de agressieve vrouwelijke gedetineerde en van de gedetineerde die de sociaal werkster aanviel? Wellicht niet. Door over die daden te rapporteren zonder meer, bevestigen de nieuwskanalen ons stereotiepe beeld over de gedetineerden als gevaarlijke mensen tegen wie de gevangenis ons beschermt. De gedetineerden in kwestie werden uit de desbetreffende gevangenissen verwijderd. Daarmee is de kous af.
Wat een verarming. Hoe schril ook het contrast met de methode van Lucs inlevingsstage.
Ongetwijfeld zullen de veiligheidsvoorschriften in Brugge en in Antwerpen nog wat aangescherpt worden. De bijkomende frustraties die zullen volgen, bereiden nadien de weg naar een volgend incident. Maar dat is zelfs geen overpeinzing waard.
Ongetwijfeld zullen de veiligheidsvoorschriften in Brugge en in Antwerpen nog wat aangescherpt worden. De bijkomende frustraties die zullen volgen, bereiden nadien de weg naar een volgend incident. Maar dat is zelfs geen overpeinzing waard.
We leven in een tijd waarin de-escalatie als flauw, soft en naïef wordt weggezet. Je kan die logica overigens gerust transponeren naar de grotere conflicten. Niemand vraagt zich af waarom Poetin Oekraïne binnen valt. Hij hoort dat niet te doen en zwaar wapentuig blijkt ons enige argument om het conflict 'op te lossen'. Het wordt ook met de dag moeilijker om de Palestijnse opstand eens vanuit de opstandeling te bekijken. Het 'recht op verdediging' van Israël doet me iedere keer opnieuw denken aan de strijd die ik na elk incident achter de muren moest leveren om dan toch maar niet de gemakkelijke kaart van het geëmotioneerde bewakingskorps te trekken, maar zo gauw dat kon terug te focussen op de leefomstandigheden en de luisterende aandacht voor de zwakste partij. Op de lange termijn kwam zo een leefklimaat tot stand met veel minder incidenten. Maar media en langetermijn doen het al lang niet meer zo goed samen.
Ik dank Luc voor zijn stage en zijn rapport. Maar het effect werd daags nadien eens te meer vakkundig weggeveegd door nieuwsmakers die liever aan de goedverkopende oppervlakte blijven. Is men er zich op die redacties van bewust dat men de nietsvermoedende burger in een fuik drijft? Straks haalt iemand die fuik op. Dan is er geen weg terug. Dan zitten we met een politiestaat of is het oorlog. De ontnuchtering en de Hannah Arendt-achtige analyses over hoe het zover is kunnen komen, zijn dan nog eens te meer voor later.
Meer van Hans Claus