20 juni 2024
Een ode aan Janneman: Ik, Jan Cremer
Het is dringen in het Twents Rijksmuseum. Ik moet hier weg, maar ben de regen dankbaar dat ik nu nog niet naar buiten hoef. Vooruit, het is tijd voor brandewijn, koffie en taartjes. In het museumrestaurant liggen kleine taartjes met poedersuiker en tompoezen onder een glazen stolp. Ik kies voor cannoli met ricotta bestrooid met chocoladevlokken en fijngehakte pistachenootjes. Ik ga aan een tafeltje zitten naast het verhoogde podium met een verlaten vleugelpiano en neem een eerste hapje. Na een derde maatje grappa vind ik zijn schilderijen nog belachelijker dan daarstraks. Hollandse (on)werkelijkheid, geknepen uit een Hongaars, Oostenrijks, Russisch en Duits-Nederlandse tube olieverf. In niets te vergelijken met de aanvankelijke toverwoorden van een aanbeden schrijver uit Amsterdam, Parijs, Londen, Barcelona, Ibiza, New York, Belfast, Stockholm, LA, Helsinki, Rome, Cape Cod, Vancouver, de Seychellen of woonde hij toch ergens in de tropen?
Toeval of niet, maar ik kijk nu recht in de ogen van een beeldschone vrouw aan het tafeltje helemaal achteraan. Ze loenst wat zweverig terug. Ze draagt een kort retro Afghaans jasje met een bonten kraag boven een strakke spijkerbroek met kniehoge rode suède laarzen. Een lavendelkleurig, kasjmieren hemd met oranje knopen. Haar witblonde haar draagt ze in een paardenstaart hoog op haar hoofd. Ze draagt lichte make-up. De speelse sproeten in haar gezicht zijn onweerstaanbaar verleidelijk. Met haar rijzige gestalte lijkt ze als twee druppels op Christa Päffgen, zomaar weggelopen uit een Ibiziaans Cremer filmdecor. Jammer, maar ik moet nu echt dringend van tafel. Het is al laat, ik wil naar buiten. Om diep adem te kunnen halen. Ik ben immers een man met een missie. Sorry Nico:
'Ik heb veel gedronken, vaak te veel. Maar zodra het mijn werk in de weg begon te zitten, stopte ik. Als ik niet productief kon zijn, werd ik ongelukkig. Ik wist altijd op tijd weer op te houden. De overlever in mij is ook van de zware drugs afgebleven. Ik heb zoveel vrienden, talentrijke mannen en vrouwen, bijzonder trieste figuren zien worden. Ook Nico, die ik op Ibiza had leren kennen als zo'n vrolijke meid, nog voor ze in New York bij The Velvet Underground die hoge vlucht zou nemen, die heb ik fataal zien verschrompelen. Vreselijk. Nee, ik heb er niks mee, ik ben altijd een felle tegenstander geweest.' (De Standaard der Letteren, 3 oktober 2020).
Ik betaal de rekening cash, maak aanstalten om weg te gaan en werp een vluchtige blik naar de blondine. Ze trippelt een seconde later gewillig met me mee naar buiten maar lijkt me niet echt gehaast. Je draagt mooie laarzen, zegt ze, en wijst naar mijn scherpgepunt schoeisel in slangenleer. Ik weet niet hoe het komt maar gedurende diezelfde oneindige seconde is het muisstil in mijn hoofd en in een lichtflits duikelt iets op dat druipt van het bloed:
'Ik tekende christussen, ik boetseerde christussen en ik zag zelfs christussen. Alles was Christus, Ik, Hij, Jij, Gij, Zij, Alles. Ik had op zeker moment een Christus geschilderd van 200/150 cm. Een hele mooie. Allemaal bloed. Jezus Christus, met de ogen uitgestoken, de armen en benen tot stompjes afgesneden. Nog vers, want het bloed spoot er af. Met prikkeldraad op zijn verwrongen gezicht. Ik had hem heel realistisch geschilderd: een verwrongen, bebaard gezicht op een bloederige klomp vlees, aan 'n houten kruis gebonden met prikkeldraad. Zelfs uit zijn geslachtsdeel droop het bloed. Ik had er de hele nacht aan gewerkt. Koortsachtig badend in het zweet. Ik was vreselijk enthousiast. Eindelijk, na twintig eeuwen was Jezus Christus in werkelijkheid geschilderd. Bloed, zweet en tranen. Het Offer. Ik was tevreden. Mijn Schepping was volbracht.' (Ik, Jan Cremer)
'Ik tekende christussen, ik boetseerde christussen en ik zag zelfs christussen. Alles was Christus, Ik, Hij, Jij, Gij, Zij, Alles. Ik had op zeker moment een Christus geschilderd van 200/150 cm. Een hele mooie. Allemaal bloed. Jezus Christus, met de ogen uitgestoken, de armen en benen tot stompjes afgesneden. Nog vers, want het bloed spoot er af. Met prikkeldraad op zijn verwrongen gezicht. Ik had hem heel realistisch geschilderd: een verwrongen, bebaard gezicht op een bloederige klomp vlees, aan 'n houten kruis gebonden met prikkeldraad. Zelfs uit zijn geslachtsdeel droop het bloed. Ik had er de hele nacht aan gewerkt. Koortsachtig badend in het zweet. Ik was vreselijk enthousiast. Eindelijk, na twintig eeuwen was Jezus Christus in werkelijkheid geschilderd. Bloed, zweet en tranen. Het Offer. Ik was tevreden. Mijn Schepping was volbracht.' (Ik, Jan Cremer)
Wat voor kleur zou zo'n nachtelijk offer uitstralen? Een: zal ik het haar vragen? Twee: zou ze weten dat er ondertussen al zo'n 12 miljoen exemplaren van het boek zijn verkocht? Drie: wat betekent dat eigenlijk: schepping volbracht?
Enfin. Slaap zacht, Janneman … (19 juni 2024)
Meer van Benny Madalijns
Enfin. Slaap zacht, Janneman … (19 juni 2024)