29 november 2022
Over Freud. Feiten, illusies en leugens over de psychoanalyse.
Het was het briljante, expliciete voorwoord van Maarten Boudry, dat afzonderlijk op zijn website verscheen, dat me ertoe aanzette om dit korte boekje van Van Rillaer te lezen. De kritiek op Freud en zijn psychoanalyse is niet van gisteren: van bij de aanvang was er argwaan bij zijn collegae en bij andere wetenschappers en medici.
De intelligentsia is evenmin massaal en rucksichtslos voor zijn verhaal van de dieptepsychologie en voor zijn therapeutische methodes gevallen. Zo noemde Vladimir Nabokov hem smalend the Viennese quack (Strong Opinions, 1966). Hoe is het dan zover gekomen dat Freud toch een icoon geworden is van onze beschaving? En dat tot op heden gebleven is, ondanks verbijsterende onthullingen, vooral sinds de jaren 1960, over het ontstaan en de uitwerking van zijn theorieën en over zijn therapie? Wanneer Maarten Boudry zijn Gentse collegae van het Department of Psychoanalysis and Clinical Consulting (sic) en de psychoanalyse in het algemeen beschuldigt aan pseudowetenschap te doen, worden nog steeds de wenkbrauwen gefronst. Er zijn misschien niet heel veel ‘zuivere’ freudiaanse theoretici en therapeuten meer actief, maar er zijn er nog genoeg die hem ernstig nemen, getuige de ‘psychoanalytische therapie met kinderen en jongeren/volwassenen vanuit Freudiaans-Lacaniaans perspectief’ die aangeboden wordt aan dezelfde Gentse universitaire afdeling. Dat men daar niet alleen bij Freud blijft zweren, maar er zelfs Lacan bij betrekt, een charlatan en obscurantist zoals er maar weinig geweest zijn, noemt men in het Engels zo sprekend to add insult to injury.
De auteur, professor Jacques Van Rillaer, begon zijn carrière als freudiaan, maar na tien jaar kwam hij tot betere inzichten, en sindsdien (1980) heeft hij niet opgehouden de psychoanalyse te ontmaskeren als pseudowetenschap, en de freudiaanse ‘therapeutische’ methodes als waardeloos en zelfs gevaarlijk. Dit boekje is blijkbaar zijn eerste publicatie in het Nederlands, deskundig vertaald door Pieter Peyskens. Er is een steeds grotere stroom van kritische literatuur over Freud en zijn invloed in zowat alle talen, maar niet zozeer in het Nederlands. Wat Van Rillaer hier aanvoert over Freud en de zijnen zou voldoende moeten zijn om elke persoon met gezond verstand te overtuigen van de aantijgingen die tegen zijn leer en vermeende therapie gemaakt worden. Hij doet dat op een rustige manier, met ruime en betrouwbare historische gegevens, respectvol maar daardoor niet minder vernietigend. Hij bewijst ons daarmee grote diensten.
Het is echter zeer de vraag of de zware kritiek op Freud en zijn invloed, die ook hier bij ons vooral sinds het einde van de 20ste eeuw tot uiting gekomen is, bij machte zal zijn om de freudiaanse mythe te ontkrachten die vooral door Freud zelf en zijn ‘geheime comité’, maar tevens door talloze volgelingen en ‘believers’ eerst op slinkse wijze maar nadien heel openlijk, zoals aan de Gentse universiteit, maar helaas niet alleen daar, verspreid is. Ook aan de KU Leuven is er een postgraduaat in de psychoanalytische psychotherapie, ingericht door de faculteiten Psychologie en Geneeskunde, waar de namen van Freud en Lacan, en kernbegrippen uit hun theorieën, zoals onbewuste, overdracht, weerstand, psychische structuur, prominent vermeld worden in de beschrijving van het programma. Er is zelfs verplichte leertherapie.
Hoe onwaarschijnlijk het succes van Freud ook moge lijken, zeker achteraf gezien, nu de zorgvuldig verborgen weinig verheffende details over zijn leven en werk bekend geworden zijn, we zijn van hem zeker nog niet af, en wellicht zullen we dat nooit zijn. Zo zie je maar: Copernicus, Galilei, Darwin, Einstein of Dawkins krijg je maar moeilijk verkocht; Jezus Christus en Freud daarentegen…
Karel D’huyvetters
Karel D’huyvetters
Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Durk Talsma.
Meer van Karel D'huyvetters
