23 november 2022
Darwin in de stad. Evolutie in de urban jungle.
Dit boek sleept je mee in de biodiversiteit, in de klimaatverandering, in de evolutieleer en in de invloed van het menselijk dier op dit alles. "Onze wereld is hard op weg om geheel door de mens overheerst te worden".
In de toekomst leeft driekwart van de mensheid in de stad en daar ontwikkelt zich een heel nieuwe leefomgeving voor de mens en de andere dieren. Wat Darwin nooit heeft durven geloven, gebeurt nu: de evolutie volstrekt zich soms "pijlsnel". Een goed voorbeeld is de peper-en-zoutvlinder, Biston betularia, (hoofdstuk 8: Motten en mythen) die in de industriële stad Manchester een gedaanteverwisseling onderging in een paar tientallen jaren tijd, wat in evolutionaire termen "pijlsnel" genoemd mag worden.
Londense metromug (culex molestus)
Deze mug heeft zich zodanig aangepast aan het leven onder de grond, dat hij uiteindelijk volkomen verschilt van zijn soortgenoten buiten de metro. Nog straffer: in drie verschillende metrolijnen verschillen ze genetisch van elkaar. Hun soortgenoten buiten zuigen het bloed op van vogels en leggen dan pas hun eitjes, maar de metromug zuigt het bloed van passagiers op zelfs nadat de eitjes gelegd zijn. Deze mug heeft zich verspreid over de metro's, kelders en andere ondergrondse ruimtes van de hele wereld, want de mens heeft enorm bijgedragen tot de verspreiding van veel soorten.
Deze mug heeft zich zodanig aangepast aan het leven onder de grond, dat hij uiteindelijk volkomen verschilt van zijn soortgenoten buiten de metro. Nog straffer: in drie verschillende metrolijnen verschillen ze genetisch van elkaar. Hun soortgenoten buiten zuigen het bloed op van vogels en leggen dan pas hun eitjes, maar de metromug zuigt het bloed van passagiers op zelfs nadat de eitjes gelegd zijn. Deze mug heeft zich verspreid over de metro's, kelders en andere ondergrondse ruimtes van de hele wereld, want de mens heeft enorm bijgedragen tot de verspreiding van veel soorten.
Het boek wemelt van dergelijke voorbeelden van insecten, vogels, zoogdieren, planten en wat er zich verder aan leven in de stad gehuisvest heeft. Het ecosysteem wordt door ons geweld aangedaan, maar het leven laat zich niet doen: het past zich aan.
Versnelde evolutie?
Schilthuizen is eerlijk: het is niet altijd duidelijk of de evolutie in een sneltempo gegaan is of dat er eerder sprake is van leergedrag en aanpassing aan de omstandigheden in de stadse omgeving. Ik lees op p. 71 dat de stad een grotere biodiversiteit kent dan het huidige steriele platteland, waar weilanden en plantages obsessief gemanicuurd worden. Planten groeien tussen de stenen, mussen nestelen in dakranden, merels veranderden van bos- in stadsvogels, migreren zelfs niet meer en pasten hun gezang aan om boven het verkeer uit te komen, de vos frequenteert Londen. Meer dan 2000 coyotes hebben in Chicago onderdak gevonden. Waarnemers zagen hoe ze bij kruispunten wachten tot de lichten op groen springen!
Schilthuizen is eerlijk: het is niet altijd duidelijk of de evolutie in een sneltempo gegaan is of dat er eerder sprake is van leergedrag en aanpassing aan de omstandigheden in de stadse omgeving. Ik lees op p. 71 dat de stad een grotere biodiversiteit kent dan het huidige steriele platteland, waar weilanden en plantages obsessief gemanicuurd worden. Planten groeien tussen de stenen, mussen nestelen in dakranden, merels veranderden van bos- in stadsvogels, migreren zelfs niet meer en pasten hun gezang aan om boven het verkeer uit te komen, de vos frequenteert Londen. Meer dan 2000 coyotes hebben in Chicago onderdak gevonden. Waarnemers zagen hoe ze bij kruispunten wachten tot de lichten op groen springen!
Zwartkinkolibrie, musgors, knotskevertjes, aleocharine kortschildkevers
Het duizelt de lezer af en toe omdat hij zich door een grote hoeveelheid namen moet worstelen, niet alleen van soorten, maar ook van wetenschappers. Het geheel is gelukkig in zeer toegankelijke taal geschreven, soms zelfs met goedgemutste humor. Het enthousiasme van de auteur vinden we terug in de levendig beschreven voorbeelden van alle soorten in alle werelddelen. Hij doet ons nadenken over de kracht van natuurlijke selectie en over het feit dat de mens met zijn steden evengoed tot die natuur behoort.
Dit is wetenschap voor iedereen en vooral aanbevolen voor wie geïnteresseerd is in biologie en evolutieleer.
Het duizelt de lezer af en toe omdat hij zich door een grote hoeveelheid namen moet worstelen, niet alleen van soorten, maar ook van wetenschappers. Het geheel is gelukkig in zeer toegankelijke taal geschreven, soms zelfs met goedgemutste humor. Het enthousiasme van de auteur vinden we terug in de levendig beschreven voorbeelden van alle soorten in alle werelddelen. Hij doet ons nadenken over de kracht van natuurlijke selectie en over het feit dat de mens met zijn steden evengoed tot die natuur behoort.
Dit is wetenschap voor iedereen en vooral aanbevolen voor wie geïnteresseerd is in biologie en evolutieleer.
Schilthuizen bedankt talloze mensen die op een of andere manier meehielpen aan dit boek. De Noten zijn bladzijden lang. Er is een uitgebreide bibliografie en een dito register.
Gerda Sterk
Meer van Gerda Sterk
Gerda Sterk
