4 november 2022
Zijn naam was Clement Dielis
Vlaanderen kent zijn collaborateurs. Maar wie kan er een verzetsheld opnoemen? Het verzet, dat kan iedereen zijn. In elk geval iemand die niet wou opvallen en stil zijn werk deed. Minstens 15.000 verzetshelden werden in de meest gruwelijke omstandigheden vermoord door de nazi’s, en toch hebben zij geen plaats in het collectieve geheugen gekregen. Hoe komt het toch dat wij de namen van collaborateurs beter kennen dan die van de verzetsmensen die hun leven gaven voor onze vrijheid? Met “Zijn naam was Clement Dielis” schrijft Tjen Mampaey het verhaal over een van deze verzetsstrijders die door de nazi’s werd gefusilleerd in Lingen.
Auteur Tjen Mampaey (°1952) was gedurende 25 jaar onderwijzer in de Gemeenschapsschool van Puurs. Eerder publiceerde hij het verhaal van de verzetsgroep “De Zwarte Hand” in haar strijd tegen de nazi’s tijdens WO II in Klein-Brabant. In “Zijn naam was Clement Dielis” vertelt hij de geschiedenis van Dielis, de leider van deze verzetsbeweging. Wat bezielde een jonge man van pas 22 jaar om als een van de eersten in het verzet te stappen?
“De Zwarte Hand” was een verzetsgroep die al in augustus 1940 werd opgericht en vooral actief was in Klein-Brabant en de Rupelstreek. Door het verspreiden van pamfletten en kranten wilden de leden van “De Zwarte Hand” de bevolking tegen de Duitse bezettingsmacht opstoken en de Duitsgezinde collaborateurs aanklagen. In oktober 1941 werden 109 leden van de verzetsgroep opgepakt en via de gevangenis van Mechelen en het kamp van Breendonk naar gevangenissen en concentratiekampen van nazi-Duitsland gevoerd. Het waren allen jonge mannen, 72 stierven in de kampen, slechts 37 overleefden de oorlog. Twaalf leden van “De Zwarte Hand”, waaronder Clement Dielis, werden gefusilleerd in Lingen.
Clement Dielis was een charismatisch figuur en werd de tweede en onbetwiste leider van de 111 man tellende verzetsbeweging. Mampaey volgt Dielis vanaf zijn geboorte tot aan zijn wrede dood. De jonge man intrigeerde hem. Dit boek werd zeker niet het verhaal van Clement Dielis alleen. Het geeft een brede kijk op alle leden van “De Zwarte Hand”. Uit wraak gaven de nazi’s hen de zogenaamde “Nacht und Nebel-behandeling”. Een lijdensweg van gevangenis naar gevangenis, van concentratiekamp naar concentratiekamp tot je spoorloos verdwenen was, opgegaan in nacht en nevel. Ook thuis kreeg men geen nieuws meer van de weggevoerde. Speciale aandacht is er voor de twaalf leden die werden geëxecuteerd in het Duitse Lingen in 1943. Mampaey beschrijft hun lijdensweg tot de herbegrafenis in Puurs in 1947.
Een apart hoofdstuk is gewijd aan de erfenis van Wereldoorlog II. Mampaey onderzoekt welke organisaties en partijen zijn ontstaan uit de collaboratie en vandaag nog actief zijn. Hij trekt de lijn door tot het N-VA. Daartegenover stelt hij ook de verenigingen die de boodschap van het verzet verder trachten uit te dragen.
Bij de “De Zwarte Hand” zaten zestien jongens die nog naar school gingen, de jongste was vijftien. Mampaey wou weten hoe jongeren nu naar dat verzet van toen kijken. Hij ging daartoe praten met de kleinkinderen van leden van “De Zwarte Hand”. Ook nam hij contact op met de laatstejaars van het atheneum van Boom: vijf van de gedeporteerden werden door de nazi’s opgepakt uit dat atheneum.
In het voorwoord bij het boek schrijft Bruno De Wever: “In Vlaanderen bestond in Vlaamsgezinde en katholieke middens lange tijd een scheve beeldvorming over de bezetting, met de oostfronter als verkeerd gelopen held en de gewapende verzetsman/vrouw als onverantwoorde schlemiel.” Van de honderdvijftigduizend Belgen die zich engageerden in het vezet komen er vijftienduizend om in acties, door executie of in gevangenschap. Het was een daad van verzet tegen onmenselijkheid en een strijd voor vrijheid.
Een boek als “Zijn naam was Clement Dielis” moet geschreven worden opdat jonge mensen zouden weten wat er toen gebeurd is. De geschiedenis van de “De Zwarte Hand” blijft ook hoop geven. De positieve boodschap van de verzetsstrijders blijft luid en helder klinken. We blijven in jonge mensen geloven die opkomen tegen onrecht, tegen racisme en voor een betere wereld.
Tjen Mampaey heeft deze boodschap in zijn boek gebracht zonder te moraliseren. Zijn zinnen zijn zonder franjes en spreken de lezer direct aan. De boodschap komt dan ook integraal, maar hard over.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
