2 oktober 2022
De schaduw van de bevrijding
Hoe kan je deze twee tegenstrijdige begrippen uit de titel in één boek verenigen? De heuglijke gebeurtenis van de bevrijding staat toch wel regelrecht tegenover een dreigende schaduw. In zijn boek doet Peter Schrijvers het relaas van de gebeurtenissen in België van 1944 tot 1945.
Peter Schrijvers is een Belgisch historicus. Hij studeerde geschiedenis aan de universiteit van Leuven en doctoreerde aan de universiteit van Ohio (Columbus) met Amerikaanse militaire en diplomatieke geschiedenis. Hij doceerde aan universiteiten in Australië, USA en Zwitserland. Zijn interesse gaat uit naar WO II. Hij is auteur van zes goed onthaalde boeken over die oorlog. Na zijn internationale academische carrière keerde hij in 2017 terug naar België. Nu is hij curator van het “Liberation Garden Museum” in Leopoldsburg, dat opent in 2023. Hij bouwde met “Battlefox” een uitgebreid documentatiecentrum over het Ardennenoffensief uit.
“De schaduw van de bevrijding” begint in mei 1940 wanneer het Duitse leger in 18 dagen heel België overrompelt. Het zal tot 1944 duren voor er terug hoop is op bevrijding. Na de landing van de geallieerden in juni 1944 kunnen deze in september de overgebleven Duitse troepen van het Belgische grondgebied verdrijven. Het grootste deel van de hier binnengevallen Duitsers was daarvoor reeds terug gevlucht naar Duitsland. Daardoor gebeurde de bevrijding met relatief weinig verliezen en verwoestingen. De vreugde en dankbaarheid van de Belgische bevolking was daardoor niet minder groot. De oorlog was echter nog niet ten einde. Tot mei 1945 zal er nog gevochten worden in Duitsland. België kreeg het zwaar te verduren met de V1 en V2 raketten. Het Ardennenoffensief was een van de laatste veldslagen van het Duitse leger.
De periode 1944-1945 is voor België dan ook zeer uitzonderlijk. Het land is bevrijd, het feest kan beginnen, maar de oorlog is nog verre van gedaan. Antwerpen wordt de haven bij uitstek om de soldaten en hun uitrusting uit de USA en Groot Brittanië aan te voeren. De geallieerde troepen trekken door België en hun weg naar Duitsland laat een spoor achter.
Het zijn vooral de enorme voorraden voedsel en brandstof die worden meegevoerd die de hongerende Belgen de ogen uitsteken. Ondanks de vrede is het voor hen nog steeds kou en honger lijden. Diefstal, smokkel en omkoperij komen dan ook veel voor. Komt daar nog de seksuele aantrekkingskracht bij van de geallieerde soldaten, die goed doorvoed zijn en beschikken over talloze luxeartikelen.
Schrijvers zal in 335 pagina’s de lezer onderdompelen in die wereld van armoedige Belgen. Zeer gedetailleerd beschrijft hij het dagelijkse leven, de strijd om voedsel en steenkool. Het gaat hier niet enkel over de “kleine man”. Ook de – soms – falende overheid wordt doorgelicht. Daarnaast krijgen we inzicht hoe de bevrijders staan tegenover de Belgische bevolking. Zowel de gewone soldaten als de hoofdkwartieren van de geallieerden komen uitgebreid aan bod.
Na de oorlog zullen de collaborateurs en Leopold III nog een weinig voorbeeldige rol spelen. Als de verplicht tewerkgestelden en de slachtoffers uit de concentratiekampen terugkeren, zal de woede verder uitdeinen.
De auteur weet in zijn boek duidelijk het verschil te tekenen tussen de inval van een fascistisch Duits regime in 1940 en de bevrijding in 1944 door de legers uit democratische landen. Ook de vernederende aftocht van het Duitse leger – met paard en kar – wordt fijntjes gesteld tegenover hun hautaine binnenvallen.
Het verslag van Peter Schrijvers over dat jaar is klaar en duidelijk. Tegelijkertijd duidt hij de verschillen tussen het fascistisch en democratisch bestel op het oorlogsterrein. Hij schrijft ongemeen boeiend, laat de excessen voor zich spreken en weet te overtuigen.
Er is al zoveel geschreven over die oorlog en toch werpt dit boek een nieuw licht op het einde ervan. Ook het verzet krijgt de nodige aandacht. Dat dit niet altijd en overal even gunstig werkte, weegt niet op tegen de verdienste ervan.
Schrijvers vergeet geen aspect dat bij deze periode belang heeft. Zo geeft hij achtereenvolgens een resumé over de koloniale politiek, de aftandse regering Pierlot en de veranderende zienswijze van Spaak. Die oorlog heeft een fundamentele invloed uitgeoefend op de latere jaren. WO II is voor vele aspecten een keerpunt geweest.
Bij een wetenschappelijk werk hoort een bibliografie, een literatuurlijst en verschillende registers. Je vindt ze in dit boek bijgevolg allemaal terug.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Bij een wetenschappelijk werk hoort een bibliografie, een literatuurlijst en verschillende registers. Je vindt ze in dit boek bijgevolg allemaal terug.
Paul Van Aelst
