22 augustus 2022
De blauwe schuit
Shugoro Yamamoto (1903-1976) is bij ons veel minder bekend dan pakweg Mishima of Kawabata, maar in Japan behoort hij echt wel tot de canon. Onder meer Kurosawa’s Dodes’ka-den (film uit 1970) spoort met 'De stad zonder seizoenen' van Yamamoto.
Toch had Shimizu Satomu – zijn echte naam – het regelmatig niet voor de wind. Hij was uit een arme werkmansbroek geschud en moest uit geldgebrek zelfs de middelbare school opgeven. Hij begon zijn carrière met het schrijven voor de kost: artikels voor een vrouwenblad, theaterstukjes, jeugdboeken, detectives, samuraï-verhalen... Die dingen schreef hij een tijdlang op een klein kamertje boven een welwillende boekenwinkel, waarvan hij de naam als pseudoniem adopteerde.
De blauwe schuit stamt uit de armlastigste jaren van de schrijver. Het hoofdpersonage – nu eens ‘ik’ dan weer ‘hij’ – is duidelijk autobiografisch en wordt door inwoners van het vissersdorp waar hij tijdelijk onderdak heeft gevonden, de ‘professor van de Stoombotenkaai’ genoemd. De hongerende professor schildert, tussen betalend schrijfwerk door, het doen en laten van de dorpelingen in kleine taferelen. Soms zijn die komisch, maar vaker tragisch. Doorheen de verhalen passeren armoede, eenzaamheid, waanzin, sterfelijkheid, lust, uitbuiting, af en toe in reliëf gezet door veerkracht en schoonheid. De teksten variëren in lengte van één tot vijftien bladzijden, maar altijd krijg je er als lezer een omgeving bij geschetst, waarbinnen de kleine levens met de grote zorgen voorbij trekken.
Naar verluidt sluiten de verhalen aan bij de rakugo-traditie, een Japans genre waarin een enkele man korte verhalen vertelt, gezeten op een matje met hooguit een waaier als attribuut. Zelf deden de verhalen me denken aan prenten van Hokusai of Hiroshige, waarmee we als westerling meer vertrouwd zijn. Die leefden dan wel honderd jaar eerder dan Yamamoto, maar ook bij hen vind je kleine taferelen uit het leven van de kleine man, tegen een achtergrond die onverschillig lijkt. Alles sober, maar raak geschetst. De Japanse kleur neemt echter niet weg dat het over universele thema’s gaat.
De blauwe schuit is een aanrader. Een boek met kleine parels over de condition humaine die je ook als bijzondere tussendoortjes kan lezen. Zelfs de cover verdient een pluim. Ten gerieve van de lezer staan er achteraan een paar pagina’s aantekeningen die een aantal Japanse termen en gewoontes toelichten. Daarachter volgt nog een interessant nawoord van de vertaler over de schrijver en over het boek. Die vertaler, Jacques Westerhoven, vertaalde ook Murakami, Tanizaki, Mishima, Oë en Gomikawa. Hij woont in Japan en doceert Amerikaanse letterkunde aan de Universiteit van Hirosaki. Toch merkt de lezer ook zonder die info algauw dat de vertaling van uitgeverij Van Oorschot niets te wensen overlaat.
Nick De Clippel
Meer van Nick De Clippel
Nick De Clippel
