13 juli 2022
De mug
Dit boekje is een BWM-publicatie (Stichting Biowetenschappen en Maatschappij), de stichting die opgericht werd op initiatief van prinses Beatrix en prins Claus om het Nederlandse en Vlaamse publiek in te lichten over ontwikkelingen binnen de wetenschappen en de gevolgen daarvan voor de maatschappij. BWM verspreidt vier keer per jaar gedrukte en online populairwetenschappelijke informatie over actuele thema’s in gezondheids- en biowetenschappen, met bijdragen van toponderzoekers en experts uit het vakgebied.
Enkele van de vragen die een antwoord krijgen in deze “gloednieuwe paperback”:
Wat weten we over steekmuggen en de ziekten zie zij kunnen verspreiden?
Wat voor gevaar lopen we van oprukkende ziekte-dragende muggen als gevolg van klimaatverandering? Wat kunnen we doen om onze kans op ongewenste ziekten te verkleinen?
Wat weten we over steekmuggen en de ziekten zie zij kunnen verspreiden?
Wat voor gevaar lopen we van oprukkende ziekte-dragende muggen als gevolg van klimaatverandering? Wat kunnen we doen om onze kans op ongewenste ziekten te verkleinen?
Het mag dan wel veel “populairwetenschappelijke” informatie verschaffen, maar het is veel meer dan dat. Exacte, wetenschappelijke informatie, teksten met vakjargon, schema’s, tekeningen, 34 mooie, kleurrijke “figuren” en foto’s overheersen in dit merkwaardig compact boekje (150 pagina’s). Compact in vergelijking tot de inlichtingen verschaft door 5 à 7 duidelijk gespecialiseerde muggenzifters.
Als je geïnteresseerd bent in wetenschap en meer bepaald in biowetenschappen, dan is dit prachtige lectuur. Anders moet je wel een zekere inspanning doen, vooraleer je beloond wordt en “alles” te weten komt over muggen, de studie en bestrijding ervan, tot de meest recente kennis. Ook praktische dingen, natuurlijk die je kunnen helpen in geval die lieve diertjes toch elders zou wensen.
Om enig idee te geven van de massa dingen die je in dit boekje kan te weten komen, ziehier enkele proevertjes:
Van de 36 soorten zijn slechts 2% van de muggen in Nederland ook steekmuggen. Er zijn 3500 soorten wereldwijd.
Muggen steken trouwens niet maar bijten en zuigen het bloed. Niet meer dan 3 mg voor een volledige maaltijd. Enkel vrouwtjes doen dat trouwens.
Tijgermuggen liften mee met auto’s, caravans en vrachtwagens vanuit Zuid-Europa. Ook in cabines en bagagecontainers van vliegtuigen.
Muggen leggen hun eitjes in stilstaand water: dakgoten, schoteltjes onder bloempotten, parasolvoeten, opblaasbadjes. Als je die in je tuin elimineert zal je het muggengevaar waarschijnlijk uitsluiten.
Vrouwtjesmuggen steken vaker dan mannetjes, zegt men wel eens. Dat is fout. Alleen vrouwtjesmuggen bijten en zuigen bloed. Ze hebben het bloed nodig om hun eitjes te ontwikkelen. Normaliter is één beet voldoende voor een pakketje van vijftig tot honderdvijftig eitjes. Na het leggen van de eitjes gaat het vrouwtje opnieuw op zoek naar bloed.
Muggen bijten mensen niet alleen ’s nachts. Sommige muggen bijten wel vooral ’s nachts, maar het hangt af van de muggensoort. Wanneer muggen mensen lastigvallen, is grofweg in drie groepen in te delen: ’s nachts, schemering en overdag.
Van de 36 soorten zijn slechts 2% van de muggen in Nederland ook steekmuggen. Er zijn 3500 soorten wereldwijd.
Muggen steken trouwens niet maar bijten en zuigen het bloed. Niet meer dan 3 mg voor een volledige maaltijd. Enkel vrouwtjes doen dat trouwens.
Tijgermuggen liften mee met auto’s, caravans en vrachtwagens vanuit Zuid-Europa. Ook in cabines en bagagecontainers van vliegtuigen.
Muggen leggen hun eitjes in stilstaand water: dakgoten, schoteltjes onder bloempotten, parasolvoeten, opblaasbadjes. Als je die in je tuin elimineert zal je het muggengevaar waarschijnlijk uitsluiten.
Vrouwtjesmuggen steken vaker dan mannetjes, zegt men wel eens. Dat is fout. Alleen vrouwtjesmuggen bijten en zuigen bloed. Ze hebben het bloed nodig om hun eitjes te ontwikkelen. Normaliter is één beet voldoende voor een pakketje van vijftig tot honderdvijftig eitjes. Na het leggen van de eitjes gaat het vrouwtje opnieuw op zoek naar bloed.
Muggen bijten mensen niet alleen ’s nachts. Sommige muggen bijten wel vooral ’s nachts, maar het hangt af van de muggensoort. Wanneer muggen mensen lastigvallen, is grofweg in drie groepen in te delen: ’s nachts, schemering en overdag.
Men denkt ook dat spijkerstof zo dik is dat muggen er niet doorheen kunnen bijten. Helaas, dit is niet waar. Bedekkende kleding helpt om het aantal beten te verminderen, maar spijkerbroekenstof is niet te dik voor de mug. In het algemeen geldt wel: hoe dikker de stof, des te lastiger het is voor de mug om er doorheen te prikken.
De ene mens is niet lekkerder of heeft een dunnere huid dan de andere. Misschien worden deze mensen door hun lichaamsgeur en CO2-uitstoot wel makkelijker gevonden door muggen. Een andere factor is dat sommige mensen veel minder last hebben van muggenbeten doordat ze weinig of geen muggenbulten ontwikkelen, waardoor het lijkt alsof ze minder worden gebeten.
Als je een beet voelt is het te laat om een muggenbult te voorkomen. De mug spuugt eerst stofjes in om het bloed vloeibaar te houden, waarop je lichaam reageert met een bult.
De ene mens is niet lekkerder of heeft een dunnere huid dan de andere. Misschien worden deze mensen door hun lichaamsgeur en CO2-uitstoot wel makkelijker gevonden door muggen. Een andere factor is dat sommige mensen veel minder last hebben van muggenbeten doordat ze weinig of geen muggenbulten ontwikkelen, waardoor het lijkt alsof ze minder worden gebeten.
Als je een beet voelt is het te laat om een muggenbult te voorkomen. De mug spuugt eerst stofjes in om het bloed vloeibaar te houden, waarop je lichaam reageert met een bult.
De zwerm muggen of vliegen die vaak ’s avonds in de tuin dansen, kunnen grasvliegjes, dansmuggen of een zwerm steekmuggenmannetjes zijn. Ze behoren wel tot de orde der Diptera (tweevleugeligen), maar ze bijten niet.
Het aidsvirus hiv kan met besmet bloed door de mug worden opgenomen, maar het virus wordt in de muggenmaag verteerd. Ze kunnen wel andere virussen overdragen, zoals het westnijl-, het dengue- en het chikungunyavirus. Deze virussen zijn veel beter bestand tegen de maagsappen van de mug dan hiv, kunnen de maagwand passeren en zich vermenigvuldigen in het lichaam van de mug. Tijdens het bijten kan de mug via haar speeksel het virus overdragen aan de mens.
Muggen kunnen ziekteverwekkers overdragen van mens naar dier maar toch slechts bij bepaalde combinaties van bepaalde muggensoorten en bepaalde virussoorten.
Het aidsvirus hiv kan met besmet bloed door de mug worden opgenomen, maar het virus wordt in de muggenmaag verteerd. Ze kunnen wel andere virussen overdragen, zoals het westnijl-, het dengue- en het chikungunyavirus. Deze virussen zijn veel beter bestand tegen de maagsappen van de mug dan hiv, kunnen de maagwand passeren en zich vermenigvuldigen in het lichaam van de mug. Tijdens het bijten kan de mug via haar speeksel het virus overdragen aan de mens.
Muggen kunnen ziekteverwekkers overdragen van mens naar dier maar toch slechts bij bepaalde combinaties van bepaalde muggensoorten en bepaalde virussoorten.
Het is ondertussen al 125 jaar geweten dat muggen uit de moerassen de malariaparasiet van mens tot mens overbrengen. Deze soort is ondertussen in Europa uitgeroeid, behalve dan de luchthavenmalaria.
Zou Alexander de Grote gestorven zijn door besmetting door “Westnilevirus”, cadeau van een mug?
Pieter De Vries besluit niet meer te lachen met zijn vrouw als die beweert een tijgermug gezien te hebben in huis, als hij inderdaad ziek wordt en alle tijgermugsymptomen vertoont.
Zou Alexander de Grote gestorven zijn door besmetting door “Westnilevirus”, cadeau van een mug?
Pieter De Vries besluit niet meer te lachen met zijn vrouw als die beweert een tijgermug gezien te hebben in huis, als hij inderdaad ziek wordt en alle tijgermugsymptomen vertoont.
Vakantiegangers zijn soms net kanaries. Die diertjes die de mijnwerkers moesten verwittigen voor de aanwezigheid van giftige gassen. Zij zijn de eerste slachtoffers van een virus dat ze meebrengen van na hun avonturen in verre oorden.
Muggen doodden tienduizenden arbeiders die werkten aan het Panamakanaal, in 1889, zodat de werken moesten opgeschort worden. Ze konden slechts hervatten in 1904 nadat een vaccin was ontwikkeld.
Steekmuggen komen op zweetvoeten af. Ze worden aangetrokken door lichaamsgeur (zweet) en door koolstofdioxide dat mensen en andere dieren uitademen. Zo vinden ze gemakkelijk hun voedselbron (bloed). Ze kunnen het kleine verschil in CO2 tussen in- en uitgeademde lucht meten, waardoor ze weten of er een mens in de buurt is. Veel knoflook eten om je lichaamsgeur te veranderen, en zo onaantrekkelijk voor muggen te zijn, is een fabeltje.
Muggen doodden tienduizenden arbeiders die werkten aan het Panamakanaal, in 1889, zodat de werken moesten opgeschort worden. Ze konden slechts hervatten in 1904 nadat een vaccin was ontwikkeld.
Steekmuggen komen op zweetvoeten af. Ze worden aangetrokken door lichaamsgeur (zweet) en door koolstofdioxide dat mensen en andere dieren uitademen. Zo vinden ze gemakkelijk hun voedselbron (bloed). Ze kunnen het kleine verschil in CO2 tussen in- en uitgeademde lucht meten, waardoor ze weten of er een mens in de buurt is. Veel knoflook eten om je lichaamsgeur te veranderen, en zo onaantrekkelijk voor muggen te zijn, is een fabeltje.
Steekmuggen worden niet aangetrokken door licht, maar soms wel door de warmte van de lichtbron. Ze hebben wel een beetje licht nodig om hun omgeving te verkennen. Muggen die rond een lantaarn zwermen zijn vaak mannetjes en andere vliegachtigen. Ze gebruiken het licht als baken in de omgeving en om vrouwtjes te lokken.
Met je nagel een diep kruisje in de muggenbult trekken, helpt niet tegen de jeuk. Doordat de pijn overheerst, voel je heel even geen jeuk. Maar krassen in of krabben aan een muggenbult verergert juist de jeuk. Doordat je huid beschadigt, verspreidt het stofje histamine, dat de jeuk veroorzaakt, zich verder de huid in.
Muggen zoemen niet “expres” om je bang te maken. Het is gewoon de beweging van de vleugels tijdens het vliegen die het zoemgeluid veroorzaakt.
Met je nagel een diep kruisje in de muggenbult trekken, helpt niet tegen de jeuk. Doordat de pijn overheerst, voel je heel even geen jeuk. Maar krassen in of krabben aan een muggenbult verergert juist de jeuk. Doordat je huid beschadigt, verspreidt het stofje histamine, dat de jeuk veroorzaakt, zich verder de huid in.
Muggen zoemen niet “expres” om je bang te maken. Het is gewoon de beweging van de vleugels tijdens het vliegen die het zoemgeluid veroorzaakt.
Alle muggen uit de omgeving verwijderen is onmogelijk. Er zijn wel middeltjes die helpen. Andere dan weer niet, zoals citronellakaarsen waarvan het niet bewezen is dat ze muggen op afstand houden. Over die hulpmiddeltjes kan je twee bladzijden raadplegen in De mug.
De bevolkingsexplosie van de mens heeft een enorme impact op het aanzien van de wereld. Onder andere ook op de leefwereld van de mug. In het huidig Antropogeen beïnvloedt de mens bijna alle processen op aarde. Ook het feit dat steekmuggen floreren en de grootste “killers” zijn op aarde. En niet wilde dieren zoals leeuwen of slangen.
Dit boekje, in wat toch een nederig formaat is, biedt een mooi en verbazend veelzijdig overzicht over wat muggen zijn, welke mug nu welke virussen overdraagt en wat de situatie is rond deze muggen en hun ziekten, bij ons en in de rest van de wereld.
Victor De Raeymaeker
Online kosteloze informatie over en PDF-versie van de publicaties van Stichting Bio wetenschappen +maatschappij: www.biomaatschappij.nl
Meer van Victor De Raeymaeker
De bevolkingsexplosie van de mens heeft een enorme impact op het aanzien van de wereld. Onder andere ook op de leefwereld van de mug. In het huidig Antropogeen beïnvloedt de mens bijna alle processen op aarde. Ook het feit dat steekmuggen floreren en de grootste “killers” zijn op aarde. En niet wilde dieren zoals leeuwen of slangen.
Dit boekje, in wat toch een nederig formaat is, biedt een mooi en verbazend veelzijdig overzicht over wat muggen zijn, welke mug nu welke virussen overdraagt en wat de situatie is rond deze muggen en hun ziekten, bij ons en in de rest van de wereld.
Victor De Raeymaeker
Online kosteloze informatie over en PDF-versie van de publicaties van Stichting Bio wetenschappen +maatschappij: www.biomaatschappij.nl
