29 juni 2022
Denken in systemen. Een handleiding.
Het boek heeft de verdienste onze blik te openen voor gevolgen van het economisch handelen op de wereldwijde ecologische situatie. Alleen geeft het ons de indruk dat we alles zelf in handen hebben en dat we zelf kunnen beslissen hoe onze toekomst er gaat uit zien. Dit is wellicht iets te veel macht en verantwoordelijkheid toeschuiven naar de individuele burger. Toch blijft het noodzakelijk na te denken over hoe beleidsbeslissingen ecologische gevolgen hebben. Donella Meadows schrijft: “We kunnen systemen niet controleren en ze ook niet helemaal doorgronden. Maar we kunnen wel met ze dansen!”
Systemen in schema’s
Om ingewikkelde problemen beter te kunnen vatten schieten woorden te kort. De werkelijkheid is immers meer dan oorzaak en gevolg. Het is een samenspel van multiple factoren allemaal met eigen gevolgen die elkaar onderling opnieuw beïnvloeden. Een schema of een tekening kan dit aanschouwelijker en begrijpelijker maken. Wanneer we de thermostaat van de verwarming een graad verhogen, dan zal de kamertemperatuur met een graad stijgen. Maar we moeten ook rekening houden met een trits andere factoren zoals werkelijke temperatuur en gevoelstemperatuur, buiten en binnentemperatuur, energiekosten, kledij enz. Terwijl wetenschappers proberen alle factoren zo nauwkeurig mogelijk in beeld te brengen, is systeemdenken een methode om aan te geven dat alles oneindig complex is en een poging om zoveel oorzaken en gevolgen mee in rekening te brengen.
Om ingewikkelde problemen beter te kunnen vatten schieten woorden te kort. De werkelijkheid is immers meer dan oorzaak en gevolg. Het is een samenspel van multiple factoren allemaal met eigen gevolgen die elkaar onderling opnieuw beïnvloeden. Een schema of een tekening kan dit aanschouwelijker en begrijpelijker maken. Wanneer we de thermostaat van de verwarming een graad verhogen, dan zal de kamertemperatuur met een graad stijgen. Maar we moeten ook rekening houden met een trits andere factoren zoals werkelijke temperatuur en gevoelstemperatuur, buiten en binnentemperatuur, energiekosten, kledij enz. Terwijl wetenschappers proberen alle factoren zo nauwkeurig mogelijk in beeld te brengen, is systeemdenken een methode om aan te geven dat alles oneindig complex is en een poging om zoveel oorzaken en gevolgen mee in rekening te brengen.
Geen toekomstvoorspelling
Dit boek is in tegenstelling tot het werk “Grenzen aan de groei” geen voorspelling van de schade aan de planeet die we zullen aanrichten als we onze economische groei gewoon verder zetten. In 1972 groeide het inzicht dat ongeremde bevolkings- en consumptiegroei het ecosysteem ernstig zouden beschadigen én de sociale systemen die leven op aarde mogelijk maakten. De auteur werkte toen mee aan het rapport van de Club van Rome waarin de uitputtingsproblematiek centraal staat. Nu is het besef gegroeid dat we anders naar de wereld moeten kijken en dat de evolutie wellicht niet zo zwart/wit is. Kleine veranderingen kunnen ook bijdragen aan het behoud van ons ecosysteem en zijn belangrijk. Wellicht omdat de grote ommekeer uitblijft.
Dit boek is in tegenstelling tot het werk “Grenzen aan de groei” geen voorspelling van de schade aan de planeet die we zullen aanrichten als we onze economische groei gewoon verder zetten. In 1972 groeide het inzicht dat ongeremde bevolkings- en consumptiegroei het ecosysteem ernstig zouden beschadigen én de sociale systemen die leven op aarde mogelijk maakten. De auteur werkte toen mee aan het rapport van de Club van Rome waarin de uitputtingsproblematiek centraal staat. Nu is het besef gegroeid dat we anders naar de wereld moeten kijken en dat de evolutie wellicht niet zo zwart/wit is. Kleine veranderingen kunnen ook bijdragen aan het behoud van ons ecosysteem en zijn belangrijk. Wellicht omdat de grote ommekeer uitblijft.
Niet alleen cijfers
Onze analyses vertrekken meestal vanuit cijfers. Grote databanken en statistische analyses leiden naar conclusies. Maar zijn we daarmee correct? We onderzoeken daarmee alleen wat in cijfers kan uitgedrukt worden. Denk daar eens grondig over na. Het betekent dat we kwantiteit boven kwaliteit stellen. Uiteindelijk laten we veel elementen door deze vereenvoudiging liggen. Een praktisch voorbeeld: welke stimuli hebben we nodig om meer mensen in een elektrische wagen te krijgen? Daarmee verengen we het probleem tot een subsidieregeling. Maar om het probleem van de CO2-uitstoot aan te pakken hebben we een globale mobiliteitsvisie nodig. De verdienste van dit boek is dat het een goede poging is om economisch denken te verbreden naar ecologisch denken.
Lieven Vanhoutte
Meer van Lieven Vanhoutte
Onze analyses vertrekken meestal vanuit cijfers. Grote databanken en statistische analyses leiden naar conclusies. Maar zijn we daarmee correct? We onderzoeken daarmee alleen wat in cijfers kan uitgedrukt worden. Denk daar eens grondig over na. Het betekent dat we kwantiteit boven kwaliteit stellen. Uiteindelijk laten we veel elementen door deze vereenvoudiging liggen. Een praktisch voorbeeld: welke stimuli hebben we nodig om meer mensen in een elektrische wagen te krijgen? Daarmee verengen we het probleem tot een subsidieregeling. Maar om het probleem van de CO2-uitstoot aan te pakken hebben we een globale mobiliteitsvisie nodig. De verdienste van dit boek is dat het een goede poging is om economisch denken te verbreden naar ecologisch denken.
Lieven Vanhoutte
