24 mei 2022
Eenling zijn
Rüdiger Safranski (°1945) is een Duits filosoof, historicus en auteur. Hij studeerde filosofie, germanistiek, geschiedenis en kunstgeschiedenis. In 1976 promoveerde hij in Berlijn op een studie naar de ontwikkeling van de arbeidersliteratuur in de Bondsrepubliek. Hij specialiseerde zich in het schrijven van biografieën. Bekend zijn de werken over Heidegger, Schiller, Schopenhauer, Goethe en Nietzsche. Verder schreef hij essays over de Duitse romantiek en de globalisering.
Samen met de filosoof Peter Sloterdijk was hij presentator van het TV-programma “Das Philosophische Quartett” en sinds 2012 is hij onbezoldigd hoogleraar aan de Vrije Universiteit Berlijn.
In “Eenling zijn” onderzoekt Safranski hoe de mens omgaat met het alleen-zijn. Hij vertrekt bij de tegenstelling tussen het individu en de maatschappij. In het eenling zijn ziet hij de zelfverwezenlijking van het individu met de politieke, maatschappelijke en economische bevrijding als doel. Intussen evolueerde het hedendaagse individu naar een zelfenscenering door middel van maximale consumptie. Sommigen zoeken aansluiting bij de groep, anderen hebben de ambitie om de eigenheid te vrijwaren. Tussen die twee polen van eenling en gemeenschap zoekt Safranski de grote voorbeelden in de geschiedenis op en hun pogingen om individueel te zijn en te blijven. Daarover doet hij in dit boek uitgebreid verslag.
Safranski begint zijn zoektocht in de renaissance waar het gevoel voor de eenling opnieuw ontwaakt. In de kunst gedurende de renaissance komt het intens belang aan subjectiviteit tot uiting. Het is de mens zelf die de vorm van het leven bepaalt. Het gemeenschappelijk geloof wordt bij Machiavelli een onontbeerlijk instrument voor de instandhouding van de maatschappij ten behoeve van de alleenheerser, prins, keizer of paus. Met de humanisten ontstaat er een type intellectueel die individueel strijdt om positie en aanzien. Bij Luther zien we voor het eerst hoe de relatie met God geïndividualiseerd wordt. Hij staat alleen met zijn God tegenover de hele wereld en kent daarmee bovendien een immens succes.
Verder leidt Safranski ons in de gedachtewereld van Michel de Montaigne, Rousseau, Diderot, Stendhal, Kierkegaard, Stirner en Thoreau. Zo komt hij uiteindelijk uit bij de existentialistische filosofie van de 20ste eeuw. Hier aangekomen, benadrukt Safranski het grote belang van Jaspers en Heidegger voor de existentiefilosofie. Vanuit de verschillende invalshoeken die elke filosoof zo uniek maakte, ontleedt Safranski de vraag hoe ver wij actief individueel willen en kunnen zijn. Een probleem dat zich in onze consumptiemaatschappij stelt waar het individu verdrinkt in de massa. De vragen rondom de privacy van elk lid van deze digitale maatschappij zijn meer dan ooit actueel.
Het is de verdienste van Safranski dat hij op een open en onbevooroordeelde wijze alle filosofen aan bod laat komen. Het is aan de lezer om er lessen uit te trekken. In een tijd waarin zovelen naar zichzelf op zoek zijn, kan dit boek behulpzaam zijn.
Het is de verdienste van Safranski dat hij op een open en onbevooroordeelde wijze alle filosofen aan bod laat komen. Het is aan de lezer om er lessen uit te trekken. In een tijd waarin zovelen naar zichzelf op zoek zijn, kan dit boek behulpzaam zijn.
In deze roman over het “eenling zijn”, mis ik een hoofdstuk over de nihilistische strekking uit de vroege 20ste eeuw. Safranski is een begenadigd schrijver om in zo’n beknopt werk zo veel informatie te verwerken. Hij doet dit op een zeer verhelderende wijze zonder terug te grijpen naar hoogdravende taal. Zijn teksten zijn overtuigend en vrij van overtollige franjes. Het boek bevat een uitgebreide literatuurlijst en een handig personenregister.
Paul Van Aelst
Vertaler Wil Boesten
Meer van Paul Van Aelst
Paul Van Aelst
Vertaler Wil Boesten
