‘Racisme : stop de pijn’ is de jongerenversie van Naima Charkaouis boek voor volwassenen, dat ik eerder las. Dit jeugdboek lijdt dan ook aan dezelfde euvels die ik al opmerkte bij de lectuur van haar eerste boek en die ik expliciteerde in mijn  boek ‘Ik ben geen witte man. Over racisme en woke-activisme’. Een van mijn belangrijkste bezwaren tegen haar visie luidt dat ze geen onderscheid maakt tussen racisme om biologische gegevens (huidskleur, vermeend ras, etnische afkomst) en om culturele factoren (de auteurs vermelden vooral geloof expliciet). Nochtans is dat een fundamenteel onderscheid: biologische factoren zijn een kwestie die je meekrijgt bij de geboorte en die je zelf niet kan beïnvloeden. Een geloof krijg je wellicht mee van je ouders of het milieu waarin je opgroeit, maar kan je wel veranderen wanneer je de leeftijd bereikt om er zelfstandig en kritisch over na te denken. Een  geloof is in wezen een overtuiging; zoals politieke, ideologische of filosofische overtuigingen dat ook zijn. Geen enkele overtuiging staat per definitie boven elke vorm van kritiek. Dat vernemen we niet in dit boek, waarin geloof gewoon naast de biologische gronden van racisme geplaatst wordt. Op deze wijze wordt elke kritiek op een geloof als racistisch bestempeld. We lezen zelfs op pagina 179: “een geloof in verband brengen met oorlog of geweld is racisme in code oranje”. Hoezo, ben ik dan een racist als ik me vragen stel bij de moslimterreur die talrijke Europese landen in de voorbije jaren getroffen heeft? Ik weet wel dat dit boek bedoeld is voor jonge lezers en dat je in vereenvoudigde taal niet alle nuanceringen kunt aanbrengen. Maar het boek voor volwassenen dat Naima Charkaoui schreef, is in hetzelfde bedje ziek.

Ook wordt hier het omstreden concept ‘microagressie’ gebezigd onder de vorm van code geel racisme. Is het echt verstandig kinderen wijs te maken dat ze vrij onschuldige uitspraken zonder slechte bedoelingen moeten zien als racisme? Verder schrijven de auteurs veel over stereotypen en vooroordelen, maar uit de voorbeelden blijkt dat ze menen dat enkel jongeren uit minderheidsgroepen hiervan het slachtoffer zijn. Weten ze niet dat er ook stereotypen en vooroordelen tegenover leden van een meerderheidsgroep bestaan? Door het gebruik van concepten als microagressie en cultureel racisme (geloof) wordt het racismebegrip nodeloos uitvergroot. Zo lijkt het inderdaad of racisme alom en constant aanwezig is en lijkt het alsof deze kinderen en jongeren altijd in een vijandige omgeving moeten leven. Je zou voor minder paranoïde worden.

Toevallig heb ik dit boek parallel met de lectuur van ‘De betutteling van de Amerikaanse geest’ gelezen. Het boek ‘The coddling of the American mind’ van de Jonathan Haidt en Greg Lukianoff uit 2018 werd nu in het Nederlands uitgegeven. Op het eerste gezicht heeft het geen enkel  verband met het boek van Charkaoui en Kastit, maar als je de ondertitel (‘Hoe goede bedoelingen en slechte ideeën een generatie verpesten’) erbij neemt dan zie je al een mogelijke link. De Amerikaanse auteurs hebben het over drie slechte ideeën: ‘wat je niet ombrengt, maakt je zwakker’, ‘vertrouw altijd op je emoties’ en ‘het leven is een strijd tussen goede en slechte mensen’. Ze schrijven dat deze slechte ideeën typerend zijn voor een jonge generatie universiteitsstudenten (sinds pakweg 2014). In hun analyse hebben ze het ook over een overbeschermde generatie en een opvoeding die gekenmerkt wordt door een veiligheidfixatie. De opkomst van een concept als microagressie kan in dit licht worden gezien. Aldus worden woorden die iemand ‘kwetsen’ nu ook als onveilig gezien of als geweld getypeerd. Al gaat hun boek niet echt over racisme, toch geven ze een diepe inkijk op een mentaliteit die de laatste decennia gegroeid is. En dat boek gaat ook veel over jongeren en de opvoeding van kinderen. Welnu, het boek van Charkaoui en Kastit baadt eveneens in de sfeer van de veiligheidsfixatie. Alvast de eerste twee slechte ideeën kenmerken hun boek. Het zou niet slecht zijn als ze het boek van Haidt en Lukianoff met aandacht zouden lezen en daaruit conclusies zouden trekken voor wat hun problematiek betreft.

Fons Mariën