17 maart 2022
Veroordeeld tot succes. Op zoek naar een geslaagd leven.
Peter Henk Steenhuis (°1969) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn doctoraalscriptie ging over de ‘Ontdekking van de hemel’ van Harry Mulisch. Hij is journalist en schrijft over filosofie en zingeving. Sinds 1994 werkt hij bij het dagblad Trouw. Hij publiceerde eerder werken over filosofie en kunst. Twee keer haalde hij de shortlist van de Socrates Wisselbeker voor het beste filosofieboek van het jaar. Hij werkte nauw samen met René Gude, denker des Vaderlands en oud-directeur van de ‘Internationale School voor Wijsbegeerte’. Met Marcel Prins publiceerde hij twee boeken over Joodse onderduikers tijdens WO II.
In ’Veroordeeld tot succes’ onderzoekt Steenhuis waarom wij elkaar de hele dag ‘succes’ wensen. Het viel hem op dat hij zijn jonge zoon ‘succes’ nariep als die naar school ging. Hij onderzoekt wat dat zegt over ons als ouder, collega, vriend, concurrent. Hier start hij zijn zoektocht naar de achterliggende idee bij dat woord. Hij constateert dat we met ons streven naar succes onbewust bijdragen aan de sociale ongelijkheid. Steenhuis vindt dat we succes te eenzijdig interpreteren als beter, hoger, meer. Hier komt zijn protestantse achtergrond tot uiting wanneer hij schrijft dat we steeds hopen ergens in te slagen terwijl we toch allemaal nederig dienen te zijn. We zijn veroordeeld tot succes, noemt hij het. Hij constateert onze fascinatie voor het woord succes, gekoppeld aan prestatie, concurrentie, selectie. Nu is het woord niet enkel meer een aanmoediging, maar eerder een prikkeling. Die drang naar succes kan echter omslaan naar faalangst met alle psychische problemen die daarbij opduiken.
We leven tegenwoordig in een meritocratie en wie niet kan volgen, valt uit de boot. Hier legt hij de nadruk op het belang van de zoektocht naar een geslaagd leven waarbij de drang naar succes niet de overhand mag nemen. Als een jongere tegenwoordig op school de vermelding middelmatig meekrijgt, werpt dat een schaduw over zijn mogelijke verdere ontwikkeling. De school betekent immers presteren en rendement halen. De belangeloze, brede ontwikkeling verdwijnt steeds meer uit het onderwijs waardoor de persoonlijke ontwikkeling op de achtergrond dreigt te verdwijnen. Zowat elke ouder hoopt dat zijn kind boven zich zal uitstijgen. Helaas wil dit zeggen dat de lat dikwijls te hoog wordt gelegd en dat dit leidt tot psychische klachten. De tirannie van de perfectie leidt tot een teleurstellingsfabriek met vele burn-outs tot gevolg. Deze generatie krijgt zoveel complimenten dat ze moeite heeft met tegenslag. Het gemiddelde wordt ondergewaardeerd waardoor een teleurstelling snel wordt gecreëerd.
Om een zinvol leven te beschrijven, gebruikt Steenhuis vier begrippen: religie – sport – kunst – filosofie. Aan de hand hiervan heeft hij het over zinnelijk, zintuiglijk, zinrijk en zinvol. Volgens hem is het streven naar geluk als levensdoel een vergissing. Streven naar zin en betekenis daarentegen is, volgens Steenhuis, waar het leven om draait. In zijn ogen is het van groot belang ‘wat men zal zeggen op jouw begrafenis’.
Hij wijdt een hoofdstuk aan het klooster als fitnessruimte voor de geest. Het belang van rust, concentratie en meditatie weet hij hier terug te vinden. Hij ervaart in het klooster de rustgevende tijdeloosheid. Het ritme dat bij je past mag je echter niet verwarren met routine, die afstompend kan zijn. Ons doen én denken wordt bepaald door contact met anderen. Tegenwoordig hebben we vele communicatiemiddelen, maar maakt dit het begrijpen van anderen gemakkelijker? Spreken is een vorm van handelen om elkaar te begrijpen. Overleg, discussie kan voeren tot redelijkheid. Er zijn woorden die scheiden en woorden die verzoenen.
‘Veroordeeld tot succes’ is een vlot geschreven boek. Nergens hoeft Steenhuis moeilijke woorden of ingewikkelde zinnen te gebruiken om zijn stelling uiteen te zetten. Zijn voorbeelden zijn wel gelinkt met Nederland en ook als hij verwijst naar het onderwijs, gebruikt hij karakteristieke Nederlandse afkortingen en stromingen die in België niet bekend zijn.
‘Veroordeeld tot succes’ is een verdienstelijk werk om de lezer inzicht te verstrekken in een aantal gewoontes die tegenwoordig zo voor de hand liggen dat we er niet meer bij nadenken.
Elders las ik de mooie titel die bij dit werk zou kunnen horen: ‘We vergeten te dromen over hoe het beter kan’.
Paul Van Aelst
Meer van Paul Van Aelst
Elders las ik de mooie titel die bij dit werk zou kunnen horen: ‘We vergeten te dromen over hoe het beter kan’.
Paul Van Aelst
