4 januari 2019
Voel je vrij
Heel wat boekenliefhebbers zullen zich ongetwijfeld ‘Witte tanden’ van Zadie Smith (°Londen, 1975) herinneren. Het was een bestseller en ze ontving er belangrijke prijzen voor. Ze blijkt ook een talentvolle essayist te zijn.
Getuige hiervan is het 400 pagina’s tellende boek ‘Voel je vrij’, een bundeling van haar essays, recensies en columns uit de 8 jaar dat Obama regeerde. In haar voorwoord maakt ze ons erop attent dat net als voor schrijven, ook voor lezen dezelfde voorwaarden en vrijheden gelden. Vraag je dus - net als zij - af hoe vrij je nu eigenlijk bent. Ze roept ook op om niet aan de kant te blijven staan: vuur kan je immers niet met lucht bestrijden.
Zadie Smith geeft zélf toe dat haar schrijfsels die in dit boek zijn opgenomen, het product zijn van een voorbije wereld. Columns bijvoorbeeld lees je inderdaad eigenlijk best wanneer het onderwerp in de actualiteit is. Wat niet wegneemt dat je uit haar essays in dit boek veel info kan halen: boektitels, bijzondere schilderijen, reistips, enz. Het gaat alle kanten uit, de onderwerpen zijn heel gevarieerd, dus delen die voor de ene lezenswaardig zijn, zullen voor een andere lezer algauw saai bevonden worden en omgekeerd. Voel je dus vrij om er eens eentje over te slaan dus, dat heb ik ook gedaan.
Dat heb ik evenwel absoluut niét gedaan heb met de uitgesproken wijsgerige essays. Zadie Smith is schrijfster, geen filosofe, maar haar denkprestaties in het vijfde en laatste deel van haar boek zijn meer dan het lezen waard. Dit deel, dat de titel draagt van het boek, is voor mij veruit het interessantste gedeelte (blij dat ik niet afgehaakt heb middenin).
Dat heb ik evenwel absoluut niét gedaan heb met de uitgesproken wijsgerige essays. Zadie Smith is schrijfster, geen filosofe, maar haar denkprestaties in het vijfde en laatste deel van haar boek zijn meer dan het lezen waard. Dit deel, dat de titel draagt van het boek, is voor mij veruit het interessantste gedeelte (blij dat ik niet afgehaakt heb middenin).
Ook de eerste 200 pagina’s getuigen van haar onmiskenbaar groot schrijftalent: ze heeft het over Schopenhauer en solipsisme, over individualisme en maakbaarheid, over wat het inhoudt om een mens te zijn en wat we aan moeten met het leven en onze onontkoombare dood. Er zitten absolute parels tussen. Zo beschrijft ze in het essay ‘Alte Frau van Balthasar Denner’ aan de hand van dit schilderij hoe het is voor een vrouw om ouder te worden.
Ik las in dit boek ook bedenkingen die nieuw waren en die tot reflectie leidden. Ze heeft het over het grootbrengen van kinderen en wat dat doet met man en vrouw. Haar analyses over het gezin zijn meesterlijk: ‘De badkamer’ bijvoorbeeld is confronterend en pijnlijk accuraat. Smith is de dochter van een blanke, Britse man en een veel jongere Jamaicaanse vrouw die niet samenbleven. We komen heel veel te weten over haar jeugd en het is haar vaste overtuiging dat – hoewel er gradaties zijn - elk gezin te kampen heeft met heftige emotionele gebeurtenissen, onderdrukte woede en diepe teleurstellingen.
Waarschijnlijk zal het lezen van ‘Voel je vrij’ nog het leeftijdsgenoten van de schrijfster aanspreken, zeker voor haar eigen taalgebied. Ook Facebook – dat ze ondertussen verliet - en Marc Zuckerberg mogen natuurlijk niet op het appel ontbreken. Evenals Justin Bieber.
Raar ook om dit te schrijven als boekenliefhebber, maar het deel ‘In de boekenkast’ mocht voor mij best weggelaten worden. Dit zou het boek een honderdtal pagina’s korter gemaakt hebben en in zijn geheel vlotter leesbaar gemaakt hebben. Ook zijn sommige van haar zinnen heel lang uitgesponnen waardoor je er in verdwaald geraakt.
Raar ook om dit te schrijven als boekenliefhebber, maar het deel ‘In de boekenkast’ mocht voor mij best weggelaten worden. Dit zou het boek een honderdtal pagina’s korter gemaakt hebben en in zijn geheel vlotter leesbaar gemaakt hebben. Ook zijn sommige van haar zinnen heel lang uitgesponnen waardoor je er in verdwaald geraakt.
Dat het mooie essay ‘Vreugde’ als laatste geplaatst werd, is dan weer wél heel goed gekozen. Het maakt het mogelijk om het boek ontroerend te eindigen met een prachtig memorabel citaat van Julian Barnes - dat hij op zijn beurt had van een vriend: ´Het is namelijk nuttig om een onderscheid te maken tussen plezier en vreugde. Je zal slechts rouwen om iemand die je vreugde bracht. Het einde van iets plezierigs doet nooit veel kwaad, er kan altijd iets min of meer gelijkwaardigs worden gevonden.´
Meer van Sophia De Wolf
