20 februari 2022
Aanslag op het hart. Hoe ik mijn broer verloor aan IS.
Schrijver van dit boek, Amin Chaib, begint zijn relaas met datgene waar hij zich op zijn dertiende bewust van wordt: hij is weliswaar geboren als moslim, maar wil weten: “Waarom ben ik eigenlijk moslim?”.
Zijn oudere broer, Hicham, helpt hem daarbij en raadt hem aan om het verhaal van Jozef te lezen. Hij neemt hem ook mee naar de moskee naar het Vrijdaggebed en als hij bezig is met de teksten van de Koran te leren reciteren volgens de regels van de Tajweed, zal hij hem aanmoedigen. Ook toen hij jonger was, was Hicham altijd al een leuk kind dat veel lachte en grappen uithaalde. Hij was daarna een spontane, vrolijke jongeman, altijd klaar om te helpen, een goeie broer. Maar toch was hij altijd ergens wispelturig. Zo veranderde hij drie keer van middelbare school en was niet bepaald een goede leerling. Nadat zijn oudere broer trouwde en in Turnhout ging wonen, was hij traditiegetrouw de oudste zoon in de familie en dat wakkerde bij hem een diep verantwoordelijkheidsgevoel aan tegenover zijn broers en zussen.
En daar zijn er nogal wat van, want de familie Chaib telt 11 kinderen. Een warm nest, waarin familie-eer en familiewaarden een grote rol spelen, zoals dat in Marokkaanse gezinnen nog veelal het geval is. Vader is een harde werker. Hij is “chef de partie” in een hotel en vakbondsafgevaardigde. Hij is gepassioneerd door voeding. Vader en moeder zijn gescheiden (na een schuldbemiddeling) maar vader blijft in de buurt wonen, blijft erg met de familie bezig. Alhoewel Amin Chaib ze beiden beschrijft als bijzondere mensen en goede ouders is toch de moeder zijn rolmodel. “Als alleenstaande vrouw lukt het haar wonderwel om maar liefst elf kinderen groot te brengen. Het zijn diep gelovige moslims die uit de Koran reciteren en hun geloof beleven als een verzoenende, vreedzame kracht met de profeet Mohammed als wijs, grootste en laatste profeet en het voorbeeld bij uitstek om na te volgen.
Dan merkt hij dat Hicham nieuwe vrienden heeft en dat hij verandert. Hij wil, bijvoorbeeld, nog altijd verzen reciteren maar die zouden moeten “te maken hebben met strijden.” Met die vrienden begint hij rond te zwerven in Borgerhout.
Het verhaal van Hicham is één van de vele bijna identieke verhalen die verteld worden door jonge mensen behorend tot de “inwijkelingen”, “vreemden”, “moslims” die blijkbaar gedoemd zijn altijd “inwijkeling” blijven. Zo zoekt Hicham wel degelijk naar werk maar moet altijd horen dat men “hem zal contacteren”, maar dat gebeurt nooit. Hij geraakt ontmoedigd. Ze willen mij niet. Op een ogenblik begint hij een eigen bakkerij, maar dat lukt niet. Hij werkt nog in een hotel, als koerier, aan de lopende band in een autofabriek. Telkens slechts voor korte tijd. Die nieuwe vrienden en hijzelf beginnen stilaan te radicaliseren. Dan trouwt hij en op zijn trouwdag ontmoet de familie voor de eerste keer een vriend van hem, een zekere Fouad Belkacem, de voorzitter van een groepering die zich “Sharia4Belgium“noemt. Hij blijkt een sociale, beleefde jongeman te zijn die niet over religie of politiek praat. Hicham blijft proberen, maar kan duidelijk de kost niet verdienen. Hij raakt meer en meer verbitterd. “Sharia4Belgium” komt meer en meer in het nieuws en de familie krijgt video’s te zien waaruit blijkt dat “Sharia4Belgium” meer acties onderneemt. Ze merken ook dat Hicham daar een toenemende rol in speelt. Hij spreekt zich zelfs heftiger uit dan Belkacem, die hem soms moet beleren en kalmeren.
Er is een ogenblik dat de familie weer hoop krijgt dat Hicham zal veranderen. In 2011 krijgt de vader van Fahd een bedevaart naar Mekka cadeau en Hicham gaat mee.
De beschrijving van die bedevaart is speciaal en maakt duidelijk hoe indringend dat gebeuren is voor een moslim en welke diepe religieuze invloed ze uitoefent. Ook op Hicham, die zich van Sharia4Belgium distantieert. Maar stilaan verbrokkelen die goede voornemens, onder meer onder invloed van wat er zich in die tijd in de Arabische wereld afspeelt, tijdens de “Arabische Lente” en de broedhaarden die daarna ontstaan met het Assadregime dat de rebellen en manifestanten als terroristen beschouwt en ze openlijk de oorlog verklaart. De bloedige beelden van onschuldige slachtoffers in Damascus, Aleppo en Homs worden almaar frequenter. En dag na dag blijft hij ondervinden dat moslims in België niet geaccepteerd worden. Het breekpunt is de anti-islam film van 2012 van Israëlisch-Amerikaanse makelij waarin niet alleen de islam, maar ook de profeet Mohammed in een slecht daglicht geplaatst wordt en als “bedrieger, versierder, gek” beledigd wordt. Hicham is duidelijk één van de voornaamste figuren in de betoging die Sharia4Belgium houdt als reactie daarop. Naarmate de tijd verstrijkt duiken er almaar meer berichten over Hicham op in de media. Hij dreigt met nog meer acties en met het plegen van aanslagen.
En dan, plotseling, vertrekt hij in 2013 als één van de eersten, zonder iemand te verwittigen, naar Syrië. Weken later is hij te zien op video’s met een wapen, daarna op een trainingskamp. Op Facebook verkondigt hij de lof over IS en het kalifaat.
Op 15 november 2015 wordt Parijs opgeschrikt door een aanslag op de concertzaal Bataclan en het voetbalstadion Stade de France. Hicham roept zijn “Belgische broeders” op om de wapens op te nemen tegen de Belgische overheid. Hij verschijnt in een hele reeks propagandafilms. In één ervan paradeert hij door de straten van Raqqa met een afgehakte hand rond zijn nek, want “Wij passen hier de shariawetgeving toe, zonder nonsens” declareert hij op triomfantelijke toon.
Op dinsdag 22 maart 2016 vinden de aanslagen plaats in de vertrekhal van Brussels Airport en het metrostation Maalbeek. Dat is een van de verschrikkelijkste gebeurtenissen die België ooit gekend heeft. Op een website is er een jonge, 34-jarige Belg van Marokkaanse afkomst te zien die de aanslagen claimt voor IS en ze met enthousiasme goedkeurt. Hij uit bedreigingen met onder meer nog meer terreuraanslagen in België.
Op 26 maart is Amin bij vrienden en hij surft zoals gewoonlijk naar Arabische nieuwssites. “Tot mijn verbazing zie ik het beeld van Hicham met een gevangene in een oranje pak, die voor Hicham knielt. Hij is gekleed in en legeruniform en hij hemelt de aanslagen op. Vervolgens zie ik hem naar een wapen grijpen en richten op de gevangene. Als hij de trekker overhaalt, zet ik de video uit. Ik kan niet meer kijken. We konden eerst onze ogen niet geloven. Maar toen het echt inzonk, moesten we het ook nog aan onze ouders vertellen. Vader moest de beelden zien om het te kunnen geloven en moeder stortte in. Nog een broer, Anouar, die dreigde dezelfde weg op te gaan als Hicham en in de gevangenis zat, was zo erg geschokt door de video en door wat er in België gebeurd was, dat hij van mening veranderde.
Hicham blijkt ondertussen opgeklommen te zijn tot hoofd van de religieuze politie in Raqqa en op internet profileert hij zich met haatboodschappen en bedreigingen aan zijn vroeger thuisland, waar zijn familie nog altijd woont. “Dan volgt de sociale druk op onze familie, met verdachtmakingen en aantijgingen aan ons adres. In een interview distantiëren we ons van Hicham. Vader barst zelfs in tranen uit: Hij blijft mijn zoon, maar dit kan ik nooit goedkeuren. Het is verschrikkelijk.”
Na een artikel in de Gazet van Antwerpen wordt Amin aangesproken door journalisten van verschillende kranten. Hij is eerder beducht voor die aandacht, want hij weet dat kranten eerst en vooral uit zijn op sensatie. Hij gaat dan in op een interviewverzoek van CNN. Hij probeert vooral duidelijk te maken dat wat zijn broer doet en wat IS claimt, niet de échte islam is, maar een “cut and paste islam”. Waarmee hij wil zeggen dat mensen in radicale milieus een keuze maken uit wat in de Koran staat en daaruit hun “enige en echte” islam distilleren.
Het blijft niet bij de pers en bij aantijgingen en bedreigingen tegen hem en zijn familie op de sociale media. Er volgt ook nog een inval van de politie bij hen thuis om 6u21’s morgens. Ze geven geen uitleg waarom ze bij hen binnenvallen, stellen wel allerlei vragen en nemen gsm’s, laptops en andere voorwerpen mee die informatie zouden kunnen bevatten. Erger nog: niettegenstaande het protest van Amin, nemen ze moeder mee, op haar eentje.
Sindsdien moet ieder lid van de familie nog de gevolgen ondervinden van wat Hicham deed, buiten de haatboodschappen en doodsbedreigingen die ze nu ontvangen van sommige “Belgen.” De naam Chaib volstaat om door het slijk gehaald te worden. Elke reis wordt een hindernissenkoers: Ze worden altijd apart genomen en verhoord. Als bestuurslid wil Amin een bankrekening openen voor een jeugdcentrum. Dat lukt niet meer. Als hij een nieuwe bankkaart nodig heeft, wordt die onmiddellijk gegeven maar even onmiddelijk ook weer ingetrokken. Broer Adnane wordt na een sollicitatie bij BNP Paribas meteen aangenomen. Maar een dag later weer de laan uitgestuurd. Als hij zich laat testen voor Covid-19 staat er bij risicofactoren te lezen: “Broer Hicham is kopstuk van terreurorganisatie Sharia4Belgium”. Op een medisch dossier! “Niet alleen de mainstreammedia, maar ook de aan Vlaams Belang gelieerde “Jihadexperten” hebben het sindsdien op onze familie gemunt.
Hicham’s vrouw was hem achterna gegaan. Op 14 augustus 2018 laat ze weten dat hij gedood is door een ontploffing van een droneaanval. Niettegenstaande alles is dat voor de familie toch nog een grote schok en het veroorzaakt veel verdriet. Hachim was toch hun zoon en broer.
Amin zegt: “Helemaal zeker kunnen we niet zijn, maar we hebben nergens nog iets van of over hem opgemerkt en gaan er dus van uit dat hij inderdaad dood is.”
Vooral de moeder maakt zich verwijten, want toen Hicham probeerde haar te contacteren na de aanslagen en de verschrikkelijke video, weigerde ze ieder contact. “Mijn zoon die met mij wilde praten en ik weigerde. Hij miste zijn moeder. Nu is hij niet meer.”
Fahd weet hoe ze die pijn kunnen verzachten. Hij koopt tickets voor een bedevaart naar Mekka en dat helpt om emotioneel dit hoofdstuk wat te kunnen afsluiten.
“Moeder vindt de rust die ze zoekt.” Wettelijk zal dit pas kunnen na een assisenproces in 2021, waar Hicham schuldig bevonden wordt aan terroristische moord en levenslang krijgt.
Amin zegt: “Helemaal zeker kunnen we niet zijn, maar we hebben nergens nog iets van of over hem opgemerkt en gaan er dus van uit dat hij inderdaad dood is.”
Vooral de moeder maakt zich verwijten, want toen Hicham probeerde haar te contacteren na de aanslagen en de verschrikkelijke video, weigerde ze ieder contact. “Mijn zoon die met mij wilde praten en ik weigerde. Hij miste zijn moeder. Nu is hij niet meer.”
Fahd weet hoe ze die pijn kunnen verzachten. Hij koopt tickets voor een bedevaart naar Mekka en dat helpt om emotioneel dit hoofdstuk wat te kunnen afsluiten.
“Moeder vindt de rust die ze zoekt.” Wettelijk zal dit pas kunnen na een assisenproces in 2021, waar Hicham schuldig bevonden wordt aan terroristische moord en levenslang krijgt.
In een laatste hoofdstuk “Maatschappelijke zelfreflectie” schrijft Amin nog een merkwaardig en stevig betoog over hoe het nu verder moet. Niet met hem en zijn persoonlijke ervaring maar met het juist benoemen van de problemen rond inwijkelingen en islam. Het niet kortzichtig blijven aandringen op het beeld van “de” moslim, terwijl die “zo divers zijn als de samenleving” en dat de vrijheid van meningsuiting, vereniging, geloof en geweten ons hoogste goed moeten blijven en dat die “ons” ook moslims omvat. Als imam, islamdocent en docent binnen de lerarenopleiding weet hij ook hoe belangrijk onderwijs is en welke impact daar kan van uitgaan.
Een boek dat vooral waarde heeft door de getuigenis van “binnenuit”, van iemand die hier, in Vlaanderen opgegroeid is, een overtuigde Moslim, die ook de waarden van de Verlichting kent en apprecieert. Wat aantoont dat dit ook kan.
Onrechtstreeks geeft Amin ons ook een beeld van hoe een moslimfamilie leeft in dit land, dag aan dag, en hij laat ons een beetje mee beleven hoe dat is. Wat maar enkel waardevol kan zijn in een blijkbaar toenemend gepolariseerde maatschappij.
Victor De Raeymaeker
Meer van Victor De Raeymaeker
Victor De Raeymaeker
