7 januari 2022
De nieuwe vrouw
Paulina is dertig, “slanke vrouw, met diepzwarte haren en ogen”. Ze is getrouwd met Eulogio “breedgeschouderd, blond, blauwe ogen” en ze hebben een zoon Miguel. Vandaag, als het boek begint, zijn ze samen op weg naar het station van het dorp, Villa De Robre. Hij draagt haar reiskoffertje en ondersteunt haar, want ze dalen een heuvel af.
Het is nog vroege avond. Zelfs nog te vroeg voor de trein die pas om zeven uur aankomt. Hij begrijpt niet waarom ze zo gehaast is en waarom ze niet gewoon met de auto van Antonio naar de sneltrein kon gaan. Antonio blijkt een neef te zijn, die met de dochter van graaf en gravin Vados De Robre getrouwd is. Het is duidelijk dat ze zeer plotseling weg wil, amper een koffertje pakt, van niemand afscheid wil nemen en dat haar man weet dat het geen zin heeft te proberen haar ervan te weerhouden. Een tijd geleden had ze een ziekte gehad waar ze bijna aan was gestorven. Nadien was ze een vreemde voor hem geworden. Zelfs haar zoon, Miguel, interesseerde haar niet meer, terwijl ze toch “10 jaar lang toegewijd aan de jongen had geleefd”. Ze nam zelfs van hem geen afscheid. Zij wist het zeker: hier kwam ze nooit meer terug. Eigenlijk had iedereen Paulina, de vrouw van neef Antonio, beschouwd als de juiste echtgenote voor Eulogio. Net voor de trein vertrekt, kan hij nog zeggen dat hij haar binnen een paar maanden zal zien. Dan hebben ze tijd gehad om na te denken, maar hij weet al zeker dat hij hier in de grote familiewoning, zal blijven wonen. Paulina begrijpt slechts vaag de betekenis van wat hij zegt en dat dit eigenlijk een ultimatum is.
Na dit afscheid gaat Eulogio naar huis, waar zich de meeste leden van de grotere familie bevinden, zodat we meteen kennis kunnen maken met de personages die de rest van het boek zullen bevolken. Hij voorkomt hun vragen door meteen te zeggen: “Ze besloot dat ze vandaag nog naar Madrid moest. Ik heb haar net naar de trein van zeven uur gebracht.”
Er is zijn moeder, Mariana. Ze is van Zwitserse afkomst, de beheerder van de familiezaak, ze runt de boerderij en is fier op haar goede verstandhouding met haar boeren-huurders. Er zijn graaf Alfonso waarvan men zegt dat hij gek is, wat hem er niet van weerhoudt zijn vrouw Blanca al van bij het begin van hun huwelijk te bedriegen. Blanca is een kwezel en houdt zich veel op in gezelschap van de plaatselijke nonnen. Hun dochter is getrouwd met Antonio die een verhouding heeft met Paulina, een verhouding die het gewicht lijkt te hebben van de “eigenlijk ene, ware liefde”. Alhoewel Paulina ondertussen in Madrid een vriendje heeft, Victor. Ze wil een ander en een nieuw leven, ze wil ontdekken wat de liefde eigenlijk is en ze wil studeren.
In dit boek zijn er weinig of geen zuivere of vaste relaties en tot zover is dit boek in geest en strekking een voortzetting van de vorige twee boeken van Carmen Laforet. Haar eerste boek “Nada”, dat gepubliceerd werd in 1944, was een sensatie omdat ze 23 was, wat erg jong was om een dergelijke door en door feministische roman te schrijven, zeker in het zeer katholieke Spanje van toen. Maar ook internationaal, als je bedenkt dat Simone De Beauvoir’s “De Tweede Sekse” pas in 1949 zal verschijnen. In “Nada” staat ze een opvallend strijdlustig feminisme voor, wars van alle invloeden en zeker die van de kerk. Ze voert vrouwen ten tonele die zich prolifereren, zich onafhankelijk opstellen, hun ding doen, een eigen leven gaan leiden. Zelfs abortus wordt aangeraden aan een vrouw teveel kinderen krijgt.
Dan komt er een plotse ommekeer. Paulina is 33 en zit in een trein. In dit boek gebeuren veel belangrijke dingen in een trein. Ze ondergaat plots een zeer sterk religieuze ervaring. “Haar hart voelde zich mysterieus verbonden met het hart van de mannen en vrouwen op de hele wereld, met hun vermogen tot kwaad en verwoesting, en ook met dat andere vermogen, andere dorst, de liefde, een eindeloos brekende zee. Die prachtige dageraad was binnen in haar gebleven.” Hierdoor bekeert ze zich radicaal tot het rooms katholicisme. Carmen Laforet weet hoe dat voelt, want ze maakte zelf een dergelijk hevig geestelijk ingrijpen mee, weliswaar in een kerk waar ze toevallig binnengelopen was. Dit oefent zoveel macht op haar uit, dat ze zich voorneemt haar geloof zo volledig mogelijk in een nieuwe manier van leven om te zetten. Een zo plotselinge verandering in de plot van een roman is op zijn minst eigenaardig en esthetisch onverantwoord. Misschien is er wel een uitleg voor…
Het leven van Paulina speelt zich af in de jaren van de Spaanse Burgeroorlog. Alhoewel daar in “De Nieuwe Vrouw” niet veel van te merken is. Buiten enkele zeer schrale zinnetjes die “de revolutie” vermelden is er toch wel een passage waarin haar vader – niettegenstaande zijn vast geloof in de onschendbaarheid en veiligheid van zijn aristocratische status – toch aangehouden en meteen geëxecuteerd wordt door “de revolutionairen”. Alhoewel ook deze paragrafen eigenlijk niets zeggen over de verschrikkelijke Burgeroorlog, maar eigenlijk de ontgoocheling willen schetsen van Marianna over het feit dat “haar boeren” zich zo vijandig gedragen, alhoewel ze haar ganse leven zo toegewijd geweest is aan hen. Ze staat op het punt – zo maar, vanzelfsprekend - een buisje pilletjes te nemen, maar ruimt eerst op. Tussen de papieren vindt ze ettelijke brieven, gericht aan haar man, geschreven door vrouwen, al meteen na het begin van hun huwelijk. Als ze op het punt staat zelfmoord te plegen, komt Blanca binnenvallen met families van het dorp die haar allemaal komen condoleren.
Carmen Laforet is wel een beroemde schrijfster, maar ze woont en leeft in Spanje. Het Spanje van de jaren 50. Het zeer katholieke Spanje van fascistisch dictator Franco. Het boek dat ze aan het schrijven was - zo duidelijk strijdlustig feministisch en anti katholiek - zou haar zeker in moeilijkheden brengen. De roman kan nog best wat langer duren. Er is best nog plaats voor wat religieuze inhoud.
Dus gaat Paulina – nogal impulsief - praten met een priester (op het perron van een station). Ze wil de definitieve stap zetten en zuster karmelietes worden, zegt ze hem. Of aan liefdadigheidswerk doen. In de loop van het gesprek vermeldt ze haar naam. Daardoor herinnert de pastoor zich dat hij die naam pas opmerkte toen hij een krantenartikel wou lezen. Ernaast stond een rouwadvertentie waarin het overlijden meegedeeld werd van Rita De Robre. Paulina beseft meteen: dat is Rita, de vrouw van Antonio, de man waarmee ze al zo lang een relatie heeft… Als de priester meent haar iets te vragen over haar religieuze intenties, is ze plots niet meer daar… Ze gaat naar huis, slaapt een nacht een zalige slaap en krijgt de volgende morgen een telegram van Antonio, die haar duidelijk maakt dat hij haar graag terug wil zien. Ze weet: Nu zijn er geen obstakels meer tussen hen. Ze gaat, zoals gepland, naar een avondje bij vrienden, geniet ervan en ontdekt dat die toch wel oprecht van haar houden en hoe fijn het is “onder beschaafde, ontwikkelde, leuke mensen te zijn.” En vooral: “ Hij is nu vrij. En ik ben vrij.”
Een boek dat onverwacht de censuur toch wat gesust heeft, kan nu ook nog met een happy end eindigen. Alhoewel… Er zijn nog 10 bladzijden te gaan in het boek. Waarin nog veel kan gebeuren…
“De Nieuwe Vrouw” zou nu zeker geen sensatie baren en zelfs niet tot de betere literaire boeken van het jaar gerekend worden. Het doet ouderwets en naïef aan, te duidelijk in elkaar gezet, met soms knappe maar te opzettelijk toegevoegde beschrijvingen van de omgeving, de natuur, het decor, verschijning, kledij, staccato, met personen die een rol spelen of moeten vervullen en waar je niet echt in kan geloven. In de jaren 50 mocht die er waarschijnlijk wel zijn, al maakten de bokkesprongen naar religie, weer terug en nog eens heen en weer ook de lezer van toen misschien wel kregelig.
Victor De Raeymaeker
Vertaald door Jacqueline Visscher
Oorspronkelijke titel La Mujer Nueva
Meer van Victor De Raeymaeker
“De Nieuwe Vrouw” zou nu zeker geen sensatie baren en zelfs niet tot de betere literaire boeken van het jaar gerekend worden. Het doet ouderwets en naïef aan, te duidelijk in elkaar gezet, met soms knappe maar te opzettelijk toegevoegde beschrijvingen van de omgeving, de natuur, het decor, verschijning, kledij, staccato, met personen die een rol spelen of moeten vervullen en waar je niet echt in kan geloven. In de jaren 50 mocht die er waarschijnlijk wel zijn, al maakten de bokkesprongen naar religie, weer terug en nog eens heen en weer ook de lezer van toen misschien wel kregelig.
Victor De Raeymaeker
Vertaald door Jacqueline Visscher
Oorspronkelijke titel La Mujer Nueva
