14 december 2018
Onorthodox
Eeuwenoude joodse tradities hebben ervoor gezorgd dat de eerste 23 jaren van het leven van Deborah Feldman meer dan gefnuikt werden. Al die tijd moest ze zich schikken naar absurde wetten, vrouwonvriendelijke voorschriften en autoritaire regels.
Haar boek ‘Onorthodox’ leest als een splinternieuwe trein op vers aangelegde sporen. Je wordt meegesleept in haar ongelooflijke verhaal, je valt van de ene verbazing in de andere. Je krijgt het besef dat je ontworstelen aan een chassidische gemeenschap andere koek is dan het afwerpen van bijvoorbeeld het katholieke geloof. In 9 hoofdstukken vertelt ze chronologisch hoe ze opgroeit in de streng ultraconservatieve Satmarsekte en er uiteindelijk weet uit te ontsnappen.
Op eigen benen staan, een individu zijn of privacy genieten: het is er allemaal ten strengste verboden. Stijfheid, discipline en conformisme zijn de norm. Van kleinsaf aan voelt ze de grote onrechtvaardigheid hiervan aan. Doorheen haar puberteit wordt haar weerzin tegen de onwaardige regels groter en groter.
Meegaande karakters leggen er zich bij neer, maar Deborah Feldman is een dwarsliggertje, een brutaaltje. Bibliotheken zijn verboden terrein, toch gaat ze er stiekem heen en verstopt de boeken onder haar bed. Niettemin kan ze niet anders dan zich gedwee schikken naar de vele dogma’s. Ze wordt opgevoed door haar grootouders en een bazige tante. Op haar zeventiende wordt er een partner voor haar gekozen. Van dan af wordt ze opnieuw geconfronteerd met allerlei bijkomende, frustrerende, strenge wetten. Voor haar toekomstige echtgenoot is het evenzeer lastig, toch ben je beter af als man in een dergelijke gemeenschap. Voor de vrouwen is het driedubbel moeilijk. Talloze verbazingwekkende voorschriften omtrent menstruatie, seksualiteit, reinheid(!), maken het leven onnodig ingewikkeld. Naast strenge kledingvoorschriften moet een gehuwde vrouw bovendien haar haar afscheren en een pruik dragen, enz.
De oneerlijkheid die als een rode draad door haar leven loopt, doet angst omslaan in woede. Ze wil zelf haar leven in eigen handen nemen, haar eigen wonderen bewerkstelligen en niet wachten tot God ze verricht. Instinctief weet ze dat ze vroeg of laat moet ontsnappen, al was het maar om ervoor te zorgen dat haar zoontje niet verder moet opgroeien in een ‘gevangenis’. Daar slaagt ze in, geholpen door de omstandigheden. Aanvankelijk leeft ze nog in twee werelden - wanneer ze naar de les gaat vervangt ze onderweg haar lange, verhullende rokken door een jeans.
Haar leven hangt eerst nog aan elkaar van de geheimen, maar uiteindelijk kan ze haar ‘repressieve verleden’ achter zich laten. Althans toch letterlijk. Want je betaalt een hoge prijs wanneer je je geloof, gemeenschap en familie achterlaat: terwijl ze wordt achtervolgd door de haat en de laster van haar voormalige omgeving, moet ze proberen rust te vinden. Die zoekt en vindt ze opnieuw in boeken en verhalen die haar, net zoals in haar kindertijd en jeugd, doorheen moeilijke periodes wisten te leiden.
Deborah Feldman woont nu met haar zoon in Berlijn en is dolblij dat ze de vrijheid had om dit boek te schrijven. Je kan alleen maar eveneens blij zijn voor haar. En heel erg meevoelen met al de achterblijvers. Ze eindigt haar boek met de overtuiging dat ze nog iets beters vond dan het geluk, namelijk authenticiteit: de vrijheid om zichzelf te kunnen zijn en hoe ongelooflijk goed dat voelt.
Sophia De Wolf
Meer van Sophia De Wolf
