Eind augustus moeten ze weg uit het kamp, richting concentratiekampen in Duitsland, want de Russen komen er aan. Dwars door Hongarije per “dwangmars”, te voet. Deze geforceerde tocht van haveloze, uitgehongerde, magere, uitgeputte mensen, wordt later “Dodenmars” gedoopt. Miklós Radnóti schrijft – met een merkwaardig soort zwarte ironie -  een eerste “Razglednica” (ansichtkaart!) die het landschap rondom hun “reis” schildert. “Negen kilometer verder staan huizen en oppers in brand, en bange boeren roken, schurkend aan de grens van hun akkerland.” en “Wollige schapen drinken de wolken uit het water”.
De groep dunt uit door honger, uitputting en executie. In “postkaart 4” - tevens zijn laatste gedicht - beschrijft Miklós Radnóti de moord op een maat: “Zijn lijf rolde, strak al, een gespannen snaar. Nekschot. - Dus zo wordt jouw einde - fluisterde het in mij.”

Een tijd later zal hij (waarschijnlijk) hetzelfde lot ondergaan. Nog voor hij vermoord werd, verschenen er enkele van de gedichten die hij aan een medegevangene had toevertrouwd in een Hongaars dagblad. Begin november is dan waarschijnlijk de rest van het konvooi doodgeschoten en in een massagraf gegooid.
Anderhalf jaar later ontdekt men dit massagraf en worden de lichamen opgegraven, waaronder - moeilijk identificeerbaar - een lichaam met jas, met in een jaszak een pakketje met persoonlijke documenten: brieven, foto’s en een geruit schriftje met daarin de tien gedichten die zullen uitgegeven worden als ”Het schriftje uit Bor.” Plus nog een sterk fragment van een gedicht begonnen door Miklós Radnóti voor zijn vertrek en toegevoegd door zijn vrouw.

Het boekje van 64 pagina’s bevat verder foto’s van de dichter, van de bladzijden uit het boekje met de gedichten en een “struikelsteen” aangebracht bij het huis waar hij heeft gewoond.
Een kleinood, gedeeltelijk door het aandenken aan een bijzonder mens en dichter, zijn leven en persoonlijk verhaal, maar overwegend door de kracht die uit zijn gedichten straalt.
Een deel van dat “stralen” is zeker te danken aan de waarlijk opmerkelijke poëtische vertalingen/omtalingen  van Arjaan Van Nimwegen en Orsolya Réthelyi die tijdens Coronabeperkingen tussen Boedapest en Utrecht ergens boven Midden-Europa versmolten.
Voorafgegaan door een compact, degelijk voorwoord van medevertaalster Orsolya Réthelyi, onder andere hoofd van de vakgroep Nederlands aan ELTE universiteit in Boedapest en een eerder onbetekenend nawoord van Arnon Grunberg.

Victor De Raeymaeker