8 november 2021
Met elkaar - voor elkaar. De kunst van het samenleven in crisistijd.
Een crisis is een gedroomde gebeurtenis voor wijsgeren en moraalwetenschappers. Dan kunnen ze inderdaad eens waarnemen hoe mensen en de maatschappij reageren en zich gedragen als er iets ongewoons gebeurt, zeker als dat bedreigend is en ze uit hun comfortzone gerukt worden. Het is een gedroomde gelegenheid om de heersende moraal te toetsen als die in botsing komt met de werkelijkheid. Een pandemie, bijvoorbeeld... Als die pandemie dan de noodzaak schept om een lockdown uit te roepen, die je lange tijd binnenshuis opsluit en je bijna verplicht alle details, feiten, controverses, ontwikkelingen dag aan dag van nabij te volgen, kan je als filosoof niet anders dan de goden dankbaar zijn.
Patrick Loobuyck heeft dat duidelijk zorgvuldig gedaan. "Met elkaar - Voor elkaar" is dan ook een soort gedetailleerde geschiedenis van de Covidcrisis (tot nu toe) maar dan veel meer. Want de schrijver beleeft de crisis niet enkel om er het relaas van te doen. Hij reageert op alles wat in die periode roerde en speelde. Hij antwoordt op alle mogelijke vragen, duidt de controverses, reageert op sommige stukken kritiek, plaatst gebeurtenissen, herkauwt beslissingen, geeft veel van het ongewone in een ongewone periode een plaats.
Tijdens die lange bezinningsperiode heeft hij , als filosoof, niet enkel veel nagedacht maar ook veel antwoorden geformuleerd op de vele vragen en opwerpingen. De waarde van het boek zijn de vele merkwaardige conclusies waar hij toe kwam en die hij formuleerde. Over burgerschap, over vrijheid, gelijkheid, solidariteit en over ons democratisch bestel. Zo is het voor hem duidelijk dat er over alles wat met democratie te maken heeft een openbaar debat moet kunnen gevoerd worden. Over wetenschappelijke conclusies zijn enkel kritische gedachtewisselingen mogelijk tussen wetenschappers zelf en zijn de standpunten van de burger van geen gewicht. De coronapas dient om burgers de mogelijkheid te geven samen op een veilige manier dingen te doen, zonder het gevaar te lopen besmet te worden door niet gevaccineerde mensen. Hij dient dus niet om de vrijheid te beperken of om niet-gevaccineerden met de vinger te wijzen. Hij gaat in op het belang van het onderwijs en hoe dat belang dient afgewogen tegenover veiligheid. Natuurlijk raakt hij het vraagstuk sociale media, complottheorieën, fake news en het functioneren van de pers.
Een voorbeeld:
Er is een groep mensen die schrijver de Foucaultianen noemt, omdat ze zich ten onrechte op Foucault beroepen. Zij hebben het bijzonder moeilijk met in te zien dat de maatregelen die de overheid neemt, bedoeld zijn om het verspreiden van het virus tegen te gaan en burgers te beschermen. Ze hebben het ook moeilijk met wetenschappers, tenminste met virologen: “We laten ons dus door de virologen zeggen wat we moeten doen en niet doen." “We mogen niet op straat komen, onze oude of zieke familieleden bezoeken." Ze spreken graag van "coronadictatuur", "Ik geef er niet om dat ik besmet zou geraken. Het virus is niet meer dan een griepje en het geeft niet dat ik dat kan krijgen."
Er is een groep mensen die schrijver de Foucaultianen noemt, omdat ze zich ten onrechte op Foucault beroepen. Zij hebben het bijzonder moeilijk met in te zien dat de maatregelen die de overheid neemt, bedoeld zijn om het verspreiden van het virus tegen te gaan en burgers te beschermen. Ze hebben het ook moeilijk met wetenschappers, tenminste met virologen: “We laten ons dus door de virologen zeggen wat we moeten doen en niet doen." “We mogen niet op straat komen, onze oude of zieke familieleden bezoeken." Ze spreken graag van "coronadictatuur", "Ik geef er niet om dat ik besmet zou geraken. Het virus is niet meer dan een griepje en het geeft niet dat ik dat kan krijgen."
Zij - en vele anderen - hebben het moeilijk met die vrijheid en met wat "vrijheid" nu eigenlijk inhoudt. Het wil inderdaad zeggen dat je vrij bent te doen en te laten wat je wil, zoals ze herhaaldelijk claimen. “Ik kan toch niet verplicht worden een mondmasker te dragen!" Maar vrijheid houdt wel de beperking in dat wat je doet geen schade berokkent aan anderen. Je mag alles. Maar je leeft niet alleen. Bij datgene wat je al dan niet besluit te doen, moet je dus met andere mensen rekening houden. Je mag luid roepen en schreeuwen, als het anderen niet stoort of belet te slapen. We rijden allemaal rechts, ook al zou je graag links rijden, want die afspraak zorgt voor orde en veiligheid in het verkeer, niet enkel voor jou maar voor iedereen.
De beperkingen die de overheid oplegt, beogen dus altijd een delicaat evenwicht tussen mogelijke schade (dood, ziekte, ziekenhuis opnames) voorkomen. Mondmaskers dragen en andere verplichtingen en regels zijn er dus niet in de eerste plaats om jezelf te beschermen, maar om anderen niet te besmetten.
Dat houdt ook in dat het bestuur van een land wetten kan stemmen die dat vastleggen en het overtreden ervan kan bestraffen.
Dat houdt ook in dat het bestuur van een land wetten kan stemmen die dat vastleggen en het overtreden ervan kan bestraffen.
Wat Loobuyck het antwoord geeft op het soort protest dat zo dikwijls te horen was: “ Dat zijn wetten die het principe van de “Vrijheid van de Burger” overtreden en de overtreder is dan nog de Staat ook. Die regels zijn onwettelijk!
Patrick Loobuyck schrijft vlot, illustreert met voorbeelden, is persoonlijk, altijd genuanceerd, toch geëngageerd, lukt er gewoonlijk in de soms toch ingewikkelde filosofische denkpistes op een verstaanbare manier te formuleren. Hij heeft natuurlijk het voordeel dat het hele Coronagebeuren ons allemaal aanbelangt en nog altijd actueel is.
Wat wel soms vervelend en irritant is, is het feit dat hij letterlijk alles, iedere controverse, iedere gebeurtenis, ieder krantenartikel, stukje nieuws, televisieoptreden, aan de revue laat passeren. Of zo lijkt het toch. Terwijl we dat alles zelf meegemaakt hebben, veel ervan grondig beu zijn en het nu nog eens voorgeschoteld krijgen…
Victor De Raeymaeker
Meer van Victor De Raeymaeker
Victor De Raeymaeker
