26 oktober 2021
Ingelepeld
Waarom maar weinig klopt van wat ons over voeding is verteld
_Van chocola eten, krijg je puistjes
Deze voedingsmythe kregen de meesten van ons met de paplepel ingegoten, zo schrijft Tim Spector in de inleiding. Hij zal aantonen dat de voedingswetenschap niet zozeer in de kinderschoenen staat, maar die schoentjes nog niet eens aangetrokken heeft! Een gezonde, sceptische mens houdt er niet van voorgelogen te worden door middel van zogenaamde onafhankelijke studies die blijken betaald te zijn door firma's die belang hebben bij de resultaten. Een goede scepticus is allergisch aan krantenkoppen die – inspelend op de sensatiezucht – breed uitsmeren wat één deel van het onderzoek aantoonde, maar zwijgt over de resultaten die niet passen bij wat de bedrijven willen dat de consument leest. Spector zal aantonen dat alles wat te maken heeft met het "bijzonderste medicijn dat we bezitten, namelijk de voeding" ondergedompeld is in misverstanden, foute interpretaties van onderzoeksresultaten, bedrieglijk geformuleerde media-aandacht en mythes, die dan nog verschillen van land tot land.
_Voedingsindustrie
"Tot voor kort had ik geen flauw idee van de gigantische omvang en onbeperkte financiële middelen van een paar grote bedrijven en van de enorme macht die ze over ons hebben" (p. 19). Hij noemt grote concerns: Nestlé, Coca-Cola, PepsiCo, Kraft, Mars, Unilever. Wetenschappers worden soms onrechtstreeks door hen betaald. Zij bepalen bovendien de agenda voor het onderzoek: "in de VS financiert de voedingsindustrie 70% van het voedingsonderzoek en in andere landen is dat niet veel anders" (p. 21). Als voorbeeld neemt hij verzadigd vet. De voedingsindustrie maakt gebruik van niet objectieve studies die zouden aantonen dat alle vet slecht is, terwijl hoe langer hoe meer het inzicht groeit dat vetarme diëten slechter werken dan vetrijkere, mediterrane diëten. Als een concern reclame maakt met 'vetarm', dan hoeven ze niet te vermelden wat er voor schadelijks in hun ultrabewerkte voedingsmiddelen zit.
_Het microbioom
Het microbioom dat in onze darmen huist, is nog maar kort geleden ontdekt. Het bestaat uit een mengeling van maar liefst honderd miljoen bacteriën, schimmels en parasieten en vijfhonderd biljoen minuscule virussen, méér dan het aantal cellen in ons lichaam. Ze beïnvloeden geest en lichaam. De overgrote meerderheid leeft in de dikke darm. Het onderzoek naar het microbioom toont aan hoe simplistisch onze visie op voeding geweest is. We eten niet alleen voor onszelf, maar ook voor onze darmmicroben.
_De gevaarlijkste voedselmythe
Het uitgangspunt dat wij – de menselijke soort – identieke machines zijn en allemaal op dezelfde manier op voedsel reageren, is misschien de meest wijdverbreide en gevaarlijkste mythe. Dieetadviezen gaan uit van dit idee en ook de reclame heeft baat bij deze eenvoudige boodschap. Ze kunnen 'vetarm' op het etiket zetten, want in de algemene opinie leeft het idee dat vet slecht is voor iedereen. Zo vermijden ze dat er kritisch onderzocht wordt hoe (on)veilig voor onze darmmicroben al de toegevoegde ingrediënten zijn.
_Voedselwetenschap
Elke dag worden we geconfronteerd met ingewikkelde keuzes over voeding en dat met een wereldbevolking waarvan de helft obees is en zijn hoop stelt op een of ander dieet. De voedselwetenschap loopt nog achter bij andere vakgebieden, maar er is duidelijk een kentering. De auteur is zelf wetenschapper en arts, en geeft toe dat hij onder invloed van eigen onderzoek en dat van collega's de laatste tien jaar herhaaldelijk zijn mening heeft moeten herzien. Hij is niet bang om onderzoeken op zichzelf (en zijn vrouw) te doen en al is dat – wetenschappelijk gezien – van weinig belang, hij gebruikt de resultaten om die aan een degelijk onderzochte stelling te toetsen.
Op basis van nieuwe inzichten is hij het onderwerp voeding opnieuw gaan bekijken, veel breder en diepgaander dan voorheen.
Al die inzichten werkt hij uit en past hij toe op 23 mythes. Hij eindigt met een conclusie en een bijlage: Twaalfpuntenplan. Dankwoord, noten en een index sluiten het boek af.
Ik kan ze niet allemaal bespreken. Ik kies er enkelen uit.
Op basis van nieuwe inzichten is hij het onderwerp voeding opnieuw gaan bekijken, veel breder en diepgaander dan voorheen.
Al die inzichten werkt hij uit en past hij toe op 23 mythes. Hij eindigt met een conclusie en een bijlage: Twaalfpuntenplan. Dankwoord, noten en een index sluiten het boek af.
Ik kan ze niet allemaal bespreken. Ik kies er enkelen uit.
_Het is persoonlijk
Deze titel mikt op de hoofdzaak. Daaronder staat: Mythe: voedingsrichtlijnen en dieetplannen gelden voor iedereen.
Het is niet eenvoudig om onderlinge relaties tussen de factoren dieet, stofwisseling en gezondheid te ontrafelen. Wij zijn het gewoon naar de adviezen van de overheid te luisteren, die ook artsen beïnvloeden. Maar is een specifiek dieet even geschikt voor het miljard vegetariërs in Azië als voor de jagers-verzamelaars in Afrika? Spector bespreekt uitgebreid wat de richtlijnen zijn van het Amerikaanse Ministerie voor Landbouw. De redactie voegt er de Schijf van Vijf (NL) aan toe en de Voedingsdriehoek van Vlaanderen, met telkens een internetadres. Dan volgt wat er allemaal fout is aan die simplistische benaderingen. Nieuwe studies tonen bv. aan dat verschillende soorten voedsel met vergelijkbare voedingswaarden toch zeer verschillende effecten kunnen hebben op de gezondheid van het darmmicrobioom. Hij testte een paar adviezen i.v.m. glucosegehalte uit op zichzelf en zijn vrouw, en ontdekte dat hun lichamen anders reageerden op hetzelfde voedsel. Dan zag hij ook nog dat het zogenaamde gezonde broodje dat hij elke middag at, zijn bloedsuikerwaarden negatief beïnvloedde. Nog andere testjes bewezen eens te meer dat voedingsresponsen erg persoonlijk zijn en dat er niet zoiets als een geweldig dieet voor iedereen bestaat, behalve dan: eet minder suiker en ultrabewerkte producten en méér vezels en plantaardige voedingsmiddelen.
Het is niet eenvoudig om onderlinge relaties tussen de factoren dieet, stofwisseling en gezondheid te ontrafelen. Wij zijn het gewoon naar de adviezen van de overheid te luisteren, die ook artsen beïnvloeden. Maar is een specifiek dieet even geschikt voor het miljard vegetariërs in Azië als voor de jagers-verzamelaars in Afrika? Spector bespreekt uitgebreid wat de richtlijnen zijn van het Amerikaanse Ministerie voor Landbouw. De redactie voegt er de Schijf van Vijf (NL) aan toe en de Voedingsdriehoek van Vlaanderen, met telkens een internetadres. Dan volgt wat er allemaal fout is aan die simplistische benaderingen. Nieuwe studies tonen bv. aan dat verschillende soorten voedsel met vergelijkbare voedingswaarden toch zeer verschillende effecten kunnen hebben op de gezondheid van het darmmicrobioom. Hij testte een paar adviezen i.v.m. glucosegehalte uit op zichzelf en zijn vrouw, en ontdekte dat hun lichamen anders reageerden op hetzelfde voedsel. Dan zag hij ook nog dat het zogenaamde gezonde broodje dat hij elke middag at, zijn bloedsuikerwaarden negatief beïnvloedde. Nog andere testjes bewezen eens te meer dat voedingsresponsen erg persoonlijk zijn en dat er niet zoiets als een geweldig dieet voor iedereen bestaat, behalve dan: eet minder suiker en ultrabewerkte producten en méér vezels en plantaardige voedingsmiddelen.
_Het grote vetdebat
Mythe: Verzadigd vet is een belangrijke oorzaak van hart- en vaatziekten.
Dit hoofdstuk ligt me aan het hart omdat ik een fervent liefhebber van roomboter ben. De auteur is twintig jaar geleden op vetarme spread / margarine overgestapt onder invloed van wetenschappelijk bewijs. Na besproken te hebben hoe het devies 'verminder de consumptie van alle verzadigde vetten' juist méér problemen creëerde omdat onze darmmicroben allemaal anders reageren op vet, eindigt hij met veel humor zo: "Dus heb ik mijn kuipje meervoudig onverzadigde plantaardige margarine, met een piepklein gehalte aan olijfolie van matige kwaliteit en verder vooral conserveermiddelen, gele kleurstof en foto's van blije Italiaanse boeren op de verpakking, in de vuilnisbak gegooid, en ben weer overgestapt op die goede, oude ongecompliceerde roomboter. Maar de keuze is natuurlijk aan jou" (p.61).
Dit hoofdstuk ligt me aan het hart omdat ik een fervent liefhebber van roomboter ben. De auteur is twintig jaar geleden op vetarme spread / margarine overgestapt onder invloed van wetenschappelijk bewijs. Na besproken te hebben hoe het devies 'verminder de consumptie van alle verzadigde vetten' juist méér problemen creëerde omdat onze darmmicroben allemaal anders reageren op vet, eindigt hij met veel humor zo: "Dus heb ik mijn kuipje meervoudig onverzadigde plantaardige margarine, met een piepklein gehalte aan olijfolie van matige kwaliteit en verder vooral conserveermiddelen, gele kleurstof en foto's van blije Italiaanse boeren op de verpakking, in de vuilnisbak gegooid, en ben weer overgestapt op die goede, oude ongecompliceerde roomboter. Maar de keuze is natuurlijk aan jou" (p.61).
_Die supplementen werken niet
Het is moeilijk kiezen, want elk onderwerp is interessant, maar dat je van het gebruik van vitaminesupplementen gezonder wordt en voorkomt dat je ziek wordt, wel, die mythe maakt hij met de grond gelijk, puttend uit wetenschappelijk onderzoek en voortschrijdend inzicht. Je kan dus bv. voldoende vitamine C putten uit een kwartiertje zon per dag en/of door het eten van een portie vette vis of een handvol champignons. Voor sommige supplementen is in grootschalige studies zelfs aangetoond dat ze het risico op ziekte verhogen. Volgt dan een overzicht van die studies.
Besluit (niet voor het eerst en niet voor het laatst): eet gevarieerd en vers, en zorg dat je een paar minuten per dag zonlicht vangt.
Besluit (niet voor het eerst en niet voor het laatst): eet gevarieerd en vers, en zorg dat je een paar minuten per dag zonlicht vangt.
_Vertrouw me niet, ik ben een dokter
Mythe: de dokter weet het altijd beter.
De gemiddelde persoon bestaat niet en nochtans is dat de persoon aan wie de meeste dokters adviezen geven. Zij weten niet beter, want in hun opleiding wordt nauwelijks aandacht aan voeding besteed. Nog erger is het dat artsen, precies zoals de rest van de bevolking, direct en indirect beïnvloed worden door de voedingsindustrie. Voedingsadviezen worden in een veel te traag tempo aangepast. Voedsel is geen geneesmiddel, anders zou het waarschijnlijk een stuk serieuzer genomen worden. Dat het eten van eieren het systeem zou opzadelen met een teveel aan cholesterol, is een mythe die al meer dan tien jaar geleden ontkracht is, maar dokters blijven het hun patiënten afraden. Dokters weten soms méér over scheurbuik dan over obesitas, terwijl de meesten de eerstgenoemde aandoening nooit zullen tegenkomen. Obesitas heeft wel degelijk méér met eten te maken heeft dan met bewegen. Tussen haakjes: de rol van lichaamsbeweging neemt hij op de korrel in het hoofdstuk: Ga toch fietsen! Overgewicht is een van de weinige dingen waartegen sporten niet helpt.
De gemiddelde persoon bestaat niet en nochtans is dat de persoon aan wie de meeste dokters adviezen geven. Zij weten niet beter, want in hun opleiding wordt nauwelijks aandacht aan voeding besteed. Nog erger is het dat artsen, precies zoals de rest van de bevolking, direct en indirect beïnvloed worden door de voedingsindustrie. Voedingsadviezen worden in een veel te traag tempo aangepast. Voedsel is geen geneesmiddel, anders zou het waarschijnlijk een stuk serieuzer genomen worden. Dat het eten van eieren het systeem zou opzadelen met een teveel aan cholesterol, is een mythe die al meer dan tien jaar geleden ontkracht is, maar dokters blijven het hun patiënten afraden. Dokters weten soms méér over scheurbuik dan over obesitas, terwijl de meesten de eerstgenoemde aandoening nooit zullen tegenkomen. Obesitas heeft wel degelijk méér met eten te maken heeft dan met bewegen. Tussen haakjes: de rol van lichaamsbeweging neemt hij op de korrel in het hoofdstuk: Ga toch fietsen! Overgewicht is een van de weinige dingen waartegen sporten niet helpt.
_Vis met een luchtje
Nog een mythe die iedereen zal interesseren die ooit die vieze levertraan heeft moeten slikken: vis is niet zo gezond als men ons wil doen geloven! Vooral de gekweekte vis ligt onder vuur. Ze leggen duizenden kilometers af. Hun voer bestaat grotendeels uit kleinere visjes en zelfs kippenvet. Er wordt een pigment aan hun voer toegevoegd, het is allemaal zeer eco-onvriendelijk, er worden antibiotica gebruikt, er wordt nepvis verkocht en dan is er nog het ergste: de zeeluis. De wilde vis heeft zware metalen in zijn lijf en microdeeltjes plastic. Een anekdote daarbij is dat hij België vernoemt met als nationaal gerecht: mosselen met friet. Zo krijgt de gemiddelde Belg misschien wel 11.000 microplasticdeeltjes per jaar binnen. Lees het boek en sidder. Koop voortaan diepvriesvis en beperk in elk geval de hoeveelheid, want er is ook nog zoiets aan de gang als het leegvissen der oceanen.
_Zelf uitproberen
Omdat we allemaal anders zijn, is zijn advies méér dan eens: probeer het zelf en noteer de resultaten. Hij getuigt dikwijls van zijn eigen ervaringen. Zie de terugkeer naar de boter, zie het besluit bij de vis: "ik eet nog wel één keer per week een lekker stukje vis … ".
Het geheel leest vlot dankzij de nodige humor en relativering. Er is natuurlijk een grote hoeveelheid wetenschappelijke studies door te lezen en soms herhaalt hij resultaten als dat bij een bepaald onderdeel opnieuw van toepassing is. We lezen bij verschillende mythes over stoffen die al dan niet goed zouden zijn voor hart- en bloedvaten. Een paar keer staat er dat flessenwater nefast is voor een goed beheer van het milieu.
Het geheel leest vlot dankzij de nodige humor en relativering. Er is natuurlijk een grote hoeveelheid wetenschappelijke studies door te lezen en soms herhaalt hij resultaten als dat bij een bepaald onderdeel opnieuw van toepassing is. We lezen bij verschillende mythes over stoffen die al dan niet goed zouden zijn voor hart- en bloedvaten. Een paar keer staat er dat flessenwater nefast is voor een goed beheer van het milieu.
_Conclusie
Slik niet langer informatie over voeding kritiekloos. Denk niet dat meer bewegen – hoe goed het ook is – u zal helpen afvallen. Eet minder vis. Eet af en toe rood vlees van grasgevoede runderen. Kleine hoeveelheden (rode) wijn kunnen geen kwaad. Maak u minder zorgen over zout. Eet gevarieerd, hoofdzakelijk plantaardig en zonder toegevoegde chemische stoffen. Varieer ook in de plantaardige voeding. Hou het microbioom op peil. Stap over op biologisch voedsel als je niet weet hoeveel onkruidbestrijdingsmiddelen toegevoegd zijn. Misschien kan je een draagbaar apparaatje aanschaffen, bv. een glucosemeter, want elk lichaam reageert anders op dezelfde voeding.
Bovenal moeten we ons bewust zijn van de grote invloed van de voedingsindustrie die ons allemaal voor de gek houdt als het haar uitkomt.
Bovenal moeten we ons bewust zijn van de grote invloed van de voedingsindustrie die ons allemaal voor de gek houdt als het haar uitkomt.
_Bijlage: een twaalfpuntenplan
Ik verwijs u hiervoor naar het boek, maar ik denk dat u de hoofdzaken al begrepen heeft!
Op de kaft wordt Ottolenghi geciteerd. Deze Brit is gekend voor zijn vegetarische kookkunsten en zijn vele boeken.
Meer van Gerda Sterk
