4 december 2018
Een kleine geschiedenis van de waarheid. Troost in tijden van nepnieuws.
De auteur, een Britse ‘publieksfilosoof’ is, zoals velen, getroffen door het steeds verder om zich heen grijpende fenomeen van ‘nepnieuws / fake news’. Hij stelt vast dat “de eenvoudige waarheid” zoals ze vroeger bestond, zacht uitgedrukt, geërodeerd is geraakt.
Daaraan gelinkt stelt hij ook vast dat een aantal ondeugden steeds meer gemeengoed zijn geworden. Hij klaagt onder andere aan: “zelfoverschatting, cynisme, bekrompenheid, excessief individualisme, passiviteit ten aanzien van macht, het verlies van het geloof in de mogelijkheid om betere waarheden te creëren en een moraal die wordt aangejaagd door onderbuikgevoelens die het verstand overheersen”.
De auteur ergert zich hieraan duidelijk en probeert in dit kleine boekje van een honderdtal pagina’s een aantal feiten en bedenkingen op een rijtje te zetten die ons niet mogen doen wanhopen. De waarheid is inderdaad complex geworden, daar kunnen we niet omheen - maar het is niet allemaal kommer en kwel. De waarheid is nog steeds een belangrijke waarde waar we moeten aan gehecht blijven en die we moeten koesteren. Zij is volgens de auteur “essentieel voor hoe we leven en hoe we onszelf, de wereld en elkaar iedere dag leren begrijpen”.
De auteur is in de geschiedenis en de filosofie op zoek gegaan naar elementen die we ter beschikking hebben en die ons kunnen helpen om zicht te krijgen op de verschillende soorten onwaarheden die ons overspoelen. Zijn zoektocht brengt hem er toe een taxonomie van waarheden op te stellen die ons hierbij moet helpen. Die zoektocht levert een aantal distinguo’s op die kunnen helpen om orde te brengen in de verwarrende beeld van waarheid / waarheden.
Concreet onderzoekt Baggini tien invalshoeken op het fenomeen: eeuwige waarheden, gezaghebbende waarheden, esoterische waarheden, beredeneerde waarheden, empirische waarheden, gecreëerde waarheden, relatieve waarheden, machtige waarheden, morele waarheden en holistische waarheden. Door onderscheid te maken tussen deze soorten waarheden kunnen we een weg vinden in wat er permanent op ons afkomt en ons bedreigt.
Als we vervolgens onze bevindingen aanvullen met wat de auteur ‘kerndeugden van de waarheid’ noemt - namelijk oprechtheid en nauwgezetheid - maken we een betere kans om toch door de bomen het bos te blijven zien.
Meer van Dirk De Schrijver
