Erik Thys beschrijft dit alles met een soort nooit aflatende feitelijkheid en nuchterheid, scherp en duidelijk, zonder stemverheffing en net daardoor bijzonder schokkend en aangrijpend. In geen enkel ander boek over de genocide wordt "de banaliteit van het kwaad", het cynisme, de opzettelijke verdraaiing van de werelijkheid, zo flagrant, zo onwerkelijk immoreel (op geen enkel ogenblik lijken de “daders” enig besef te hebben van de immoraliteit van waar ze mee bezig waren…) weergegeven dat je regelmatig, na het lezen van "X" aantal bladzijden, het boek moet neerleggen.

Als enige factor die misschien helpt een beetje begrip op te brengen voor deze monsterachtige uitwas, kun je aanhalen dat Hitler en de nazi´s de eugenetische ideologie niet zelf uitvonden. Er was inderdaad al Malthus geweest die stelde dat er een grens moest gesteld worden aan de natuurlijke bevolkingsgroei en natuurlijk waren er de revolutionaire evolutietheoriën van Darwin en de sociaal-darwinistische begrippen daarvan afgeleid, die er toe leidden dat zowat overal in de wereld gedacht werd aan- en geëxperimenteerd met het morrelen aan de genetische aspecten van het menselijk ras. (Zo waren er bijvoorbeeld sterelisatieprogramma's in India, Australië en de V.S. Tijdens de Nürenbergprocessen kon er geen veroordeling uitgesproken worden over de gedwongen sterilisaties door de nazi´s omdat dat in de Verenigde Staten gewoon wettelijk was en nog altijd in voege in sommige Scandinavishe landen tot lang na de oorlog).

Maar wat zich ontwikkelde, zich afspeelde, toegepast werd binnen het blinde uitroeiingsdenken in Duitsland tijdens die periode, is van een totaal andere orde en kan niet voldoende geduid, beschreven en benadrukt worden.

Ik haal enkele aspecten aan. De cynische verdraaiing van de werkelijke feiten, bijvoorbeeld. Het opschrift "Arbeid macht Frei" boven de ingang van de vernietigingskampen is maar een klein onderdeel van de systematische woord-verdraaiingen. "De stichting openbaar nut voor vervoer van patiënten" vervoerde met de bus "patiënten", maar dan rechtstreeks naar de gaskamers. Ze waren immers "levensonwaardig leven" en die stichting kwam er pas nadat het vermoorden van 70.000 mensen door verwaarlozing, uithongering en vergiftiging te traag en te weinig efficiënt gebleken waren. “Ballastschepsels”, “nutteloze eters”, ”sociale lasten",”parasieten”, ”wandelende ziektekiemencentra”, ”wezens op de trap van het laagste dierlijke niveau”, ”aangeboren gebrekkigen” en “vreemde indringers” waren enkele termen die gebruikt werden… Het “voorbeeld” dat een totaal onbegrijpelijke en walgelijke amorele, immorele denkwereld en gevoels(?)wereld blootgeeft, is waarschijnlijk het schrijven van troostbrieven aan de ouders van kinderen die in psychiatrische instellingen verbleven en vermoord werden. (Bijvoorbeeld: “Uw dochtertje was overgelukkig met het witte jasje en vooral met het lieve, kleine popje dat ze in haar handen hield tot op het laatste ogenblik.”) Alhoewel zelfs dit uitgelegd zou kunnen worden als begrip voor- en medeleven met de ouders…), Dergelijk opzettelijk taalgebruik en gericht jargon is immers een microbe die altijd de “gewone” taal binnensluipt en deze subtiel maar zeker verandert. De nazi-top was duidelijk zeer beducht voor de mening van de bevolking. Zo deden ze alles om toch maar het medisch aura in stand te houden en werd er overal medisch personeel ingezet, zelfs tot bij het op de knop drukken dat de gaskamers in werking zette, een gebaar dat natuurlijk gewoon door bijna gelijk wie kon gemaakt worden… Vreemd ook hoe de moorden op psychische patiënten zo discreet mogelijk moest gebeuren terwijl er toch een braspartij plaatsvond bij de tienduizendste vergassing…(Foto in het boek van de tafel waarop dit slachtoffer opgebaard lag, naast de zovele ongewoon pakkende illustraties die het allemaal nog meer “werkelijk” maken).

Hoe subtiel en verregaand die propaganda ook gevoerd werd, wordt bijvoorbeeld ook geïillustreerd met de vraagstukjes in de wiskundehandboeken waarbij de kinderen mochten berekenen hoeveel sociale woningen er wel niet konden gebouwd worden als men de kosten kon uitsparen die nu besteed werden aan het in stand houden en verzorgen van deze “levensonwaardige” patiënten…

Toch blijft opvallend hoe, tot op de laatste dagen van de oorlog, de nazi´s met alle mogelijke middelen wilden verdoezelen wat er eigenlijk aan de gang was en ze gewoon liever verhuisden of programma’s stil legden dan dat het moordprogramma openbaar zou worden. Dat die afkeer voor een dergelijk proces, ook na een lange en toch bijzonder inventief gevoerde campagne, nog steeds zo duidelijk aanwezig zou zijn, laat hopen dat algemeen moreel besef en ingesteldheid toch sterker is dan men soms zou denken of vrezen.

Ik wil nog eens benadrukken dat in dit boek de nadruk wel ligt op het elimineren van psychiatrische patiënten, maar natuurlijk ook zigeuners, Joden, homo’s en nog zo veel meer. Artikelen, teksten, getuigenissen, foto’s, illustraties, tabellen, wetenschappelijke vergelijkingen, (entartete) kunst, studie van “genetica”, scherpstellen van nazi-ideologie en nazi-doctrine, anecdotes worden hiervoor ingezet.

Anecdotes zijn - zelfs in een louter “feitelijk” boek zoals dit - toch nodig als illustratie, ondersteuning en als rechtzetting van sommige algemeen aanvaardbare maar “fake facts”. Bijvoorbeeld het beeld dat bestond van een Hitler die als gewoon soldaatje dapper meevocht in de loopgraven tijdens WO I waardoor hij verblind werd door een gasaanval, terwijl een doktersrappport hem beschreef als een psychopaat die leed  aan “hysterische blindheid”…

Hopelijk zet het lezen van dit boek aan tot verder (na)denken, praten, inperken/beperken, en tot debat en een verscherpt besef dat een doctrine waarin “zuiverheid” van ras, denken, handelen en zelfs voelen van primair belang zijn, in feite een gevaarlijke lading aan manipulatie of (gevaarlijke) ideologie kunnen dekken. Het wijst ook met de vinger op het feit dat wetenschap en moraal niet noodzakelijk op één lijn staan en dat ook de wetenschap in al haar logica de moraal kan aantasten en scheeftrekken. Artsen, dokters waren in grote getale aanhangers van de nazi-begrippen over het elimineren van “nuttelozen” en de zwaksten onder ons.