Desmond Morris
Victor De Raeymaeker
Non-fictie
  • 1852 keer bekeken
  • minuten leestijd
  • Reacties

Waardering

16 februari 2021 Poses. De betekenis van lichaamstaal in kunst
Desmond Morris is een naam die bij vele mensen nog wel een belletje doet rinkelen als de man van de boeken en de televisieprogramma’s waarin hij op een speciale manier naar “de” mens kijkt en ons – maar vooral de anderen- een spiegel voorhoudt.
Hij is nu 92 en heeft zo maar eventjes “60 boeken in zes decennia” bij elkaar geschreven… (enkel al van de De Naakte Aap werden 20 miljoen exemplaren verkocht.) Toch is hij niet zomaar de luchtige, provocerende, vermakelijke schrijver. Hij is zoöloog, schreef zijn doctoraatsthesis aan de universiteit van Oxford, publiceerde heel wat zuiver wetenschappelijk werk en was hoofd “Afdeling Zoogdieren” in de Londense Zoo. Hij verzorgde ook programma’s voor Granada TV (“Zoo time”) en liet een chimpansee schilderijen maken (die ook nog eens verkocht werden…).
Niet zo heel verrassend dus niet dat hij het idee kreeg om naar de mens te kijken door de ogen van een zoöloog en het menselijk gedrag wilde beschrijven net zoals dat van een andere diersoort. Vertrekkende vanuit dit idee schreef hij een boek. De Naakte Aap zoals hij het uitdagend betitelde, zou vandaag weinig opzien baren, maar in 1967 was “men” gechoqueerd. De mens was immers een geestelijk en intelligent wezen, een totaal aparte soort, hoog verheven boven alle diersoorten… Het was een populair wetenschappelijk werk, vernuftig en geestig en opzettelijk dat beetje schokkend.
Een van de volgende boeken op dezelfde leest geschoeid, was Manwatching, waarin hij de oorsprong en de verspreiding van houdingen en gebaren onderzocht van de mens in het gewone leven. Vermits hij ook kunstschilder is, was het eerder vanzelfsprekend dat hij ook daar een boek zou over schrijven. Het werd opnieuw een erg origineel boek, met een overzicht op de (schilder)kunst en de veranderende kunststijlen. Poses is een logisch gevolg daarop, want dit werk gaat opnieuw over de menselijke lichaamstaal, maar hij bekijkt hierin hoe het lichaam telkens afgebeeld wordt in de schilder- en beeldhouwkunst. Wanneer we een schilderij bekijken waarop personen afgebeeld zijn, vragen we ons soms wel af wie ze zijn en zijn we ons (vaag) bewust van hun houding, gebaren en gelaatsuitdrukking, maar we bestuderen of analyseren die niet echt. Desmond Morris vond dat hij dat wél eens moest doen.
Hij verzamelde daarvoor met de hulp van zijn (ondertussen overleden) vrouw zo maar eventjes 231 afbeeldingen die een bepaalde lichaamshouding en lichaamstaal perfect illustreerden en schreef daarbij teksten die een verklaring gaven voor de oorsprong en de betekenis van verschillende houdingen en gebaren. Zoals steeds wanneer kunst wordt bekeken vanuit een specifieke “andere” invalshoek, levert dat bijzonder verrassende resultaten op. Je ontdekt hiermee opnieuw de vele kunstwerken die gemeengoed zijn en die je als gemiddelde kunstliefhebber zeker kent. Je ziet details die je nooit eerder opmerkte of waar je niet per se een uitleg voor had. Je ziet de schilderijen in een ander licht en deze krijgen hierdoor een andere betekenis
Het is dus vooral een kijkboek geworden waarin je niet alleen anders naar de “gekende” schilderkunst kijkt, maar tevens ongekende schilders en hun werk ontdekt: Een werk waardoor je ongekende feiten en gebeurtenissen leert kennen, verrassende uitleg krijgt over het “waarom” van bepaalde gebaren, nieuwe informatie ontvangt over welbepaalde kunstenaars of het tot stand komen van zekere kunstwerken. En dus vooral een boek met centraal een waaier van gebaren, zoals de heilsgroet, de omhelzing, de weggestopte hand, de broekklep, de tong uitsteken, de opgeheven vuist, huilen, armen over elkaar, het naakt, de boezem, hurken, schommelen, geeuwen, en nog een zestigtal andere… Zovele tekenen en kleine signalen die anderen en wijzelf uitzenden naar elkaar, die we onbewust registreren en begrijpen zonder dat er een woord aan te pas komt en waarvan kunstenaars er – op soms magistrale wijze - in gelukt zijn om die af te beelden.
Misschien toch enkele voorsmaakjes.

·         De nazi’s baseerden hun hitlergroet op het Romeinse “Saluto Romano”. Maar die Romeinse heilsgroet blijkt gewoon een fantasievoorstelling van schilders die zich inbeeldden dat die er zo moest uitgezien hebben…

·         Wie was toch die man die een schilderij kocht voor 17 miljoen dollar zonder dat zijn identiteit te achterhalen is?

·         Enkele illustraties tonen het vreemde schouwspel van die enkele schilderijen waarop onder de “broekklep” (“braguette”) in officiële portretten openlijk, onbeschaamd en fier de mannelijke “edele delen” een erectie vertonen.

·         Zo ontdek je ook de uitleg voor de typische Napoleontische houding, hand onder vestje….

·         Toch wel moeilijk is je in te beelden dat men het nodig vond Michelangelo’s fresco’s in de Sixtijnse Kapel te “versieren” met vijgenblaren die de geslachtsdelen dienden te bedekken. Eigenlijk vestigden die de aandacht op de seksuele anatomie van de afgebeelde figuren in plaats van de verboden vruchten te verhullen.

·         Hoe is de “hartstochtelijke mondkus” ooit begonnen?

·         Waarom willen mensen tatoeages? Vroeger was dat als bescherming tegen boze geesten en omdat je ze niet kon verliezen en ze altijd bij had. Nu betreft het eerder een modeverschijnsel, want de betekenis van de meeste tatoeages wordt niet meer begrepen;

·         Waarom schommelen mensen? Waarom vond iemand de schommelstoel uit?

·         Het uitzonderlijk toeval van de gelijkenis op een Nazca panel en de Vulcanic Star Trek-zegening…

·         Waarom heb je nog nooit een afbeelding gezien van de melkwitte boezem van schilder Sarah Goodridge?
Geen saai boek dus, maar genietbaar verteld door een meester-verteller. Een hebbeding waar je enkele weken lang met mondjesmaat kan in “browsen” en van genieten.
Desmond Morris
Victor De Raeymaeker
Non-fictie
-
_Victor De Raeymaeker - Recensent
Meer van Victor De Raeymaeker

_Van zelfde auteur

_Nieuwste recensies

Bekijk alle nieuwe recensies