6 januari 2021
Wat was er echt belangrijk in mijn academisch leven? Terugblik bij het aangekondigd afscheid van een geëngageerd academicus
In de loop van 2020 kreeg Jan Blommaert te horen dat hij aan een reeds erg gevorderde kanker leed, hij is dan 58 jaar oud. Blommaert wil er geen doekjes om winden: hij weet dat hem geen lang leven beschoren is. Dit was voor hem het signaal om een bilan op te maken van zijn academisch leven, een domein waarin hij zovele jaren het beste van zichzelf gegeven heeft.
Als mens en intellectueel van bescheiden komaf heeft hij het steeds als zijn plicht gezien om zich in te zetten voor de maatschappij en de gemeenschap die hem de kans gegeven hadden om zich te vormen en te ontwikkelen. Hij wil op die manier iets teruggeven. Hij ziet het als zijn taak om te investeren in die samenleving. Dat heeft hij waar gemaakt door zijn sociaal engagement om te zetten in een nooit aflatend “kennisactivisme” zoals hij het noemt. Voor hem is kennis een instrument en middel dat ten dienste van de mens en maatschappij moet staan en zeker nooit beperkt mag worden tot dienstbaarheid aan bepaalde ‘ingroep’ of belangengroep.
Jan Blommaert is een auteur die nooit zijn engagement noch zijn mening onder stoelen of banken gestoken heeft. Als taalkundig antropoloog voelt hij zich vooral thuis in de taalsociologie en sociolinguïstiek waarbij het politiek perspectief en politiek denken nooit veraf zijn. Elk thema dat hij aanpakt, onderwerpt hij aan een grondige kritiek vooraleer een uitspraak te doen. Zo ook dit boekje waar hij zijn ‘afscheid’ kadert in het verlengde van een kritische visie over zijn hele levensloop.
Zoals we Jan Blommaert kennen, is zijn betoog snoeihard. De ‘academische intellectuele cultuur’ met inbegrip van de ‘uitgevers-industrie’ en als uitwas daarvan de rat race en de beroemdheidcultuur die heerst in die wereld, vinden in zijn ogen geen genade. Hij was er niet alleen ooit zelf een product van maar heeft al die jaren ook als observator van op de eerste rij gezien hoe deze industrie functioneert. Hij heeft er dan ook al snel afscheid van genomen en is zijn eigen weg gegaan, de weg van een publieke intellectueel. Daarbij tracht hij consequent een aantal grote principes te respecteren.
Hij noemt zichzelf een verwoed lezer en een eeuwige leerling die als publiek intellectueel het niet als zijn taak beschouwt om ex cathedra als professor te oreren. Veeleer wil hij dienen als ‘inspirator’ en ’enabler’ wiens taak het is om samen met anderen te werken en aldus zijn eigen grenzen, maar tezelfdertijd ook die van anderen, te verleggen. Die ander, de leerling / student mag nooit onderschat worden, maar moet direct, actief en volwaardig betrokken worden bij het lopende teamwerk. Daarbij dient de permanente wisselwerking tussen voortschrijdende theoretische inzichten en de praktijk op het terrein steeds bewaakt te worden.
Zijn sociale betrokkenheid beperkt zich ook niet tot werken onder de eigen kerktoren. Als afrikanist was hij ook daadwerkelijk betrokken en geëngageerd in dienst van wat toen derde wereldlanden werden genoemd. Daar kon hij uit eerste hand vaststellen dat het koloniale denken ook op wetenschappelijk gebied zijn stempel had gedrukt.
Dirk De Schrijver
De toegang tot de intellectuele productie was in die landen allesbehalve evident. Daarom ijverde hij voor de creatie van lokale onderzoeksgroepen -projecten en -instituten over de hele wereld en voor ‘open access wetenschap’ zodat toegang tot kennis niet beperkt zou blijven tot kleine elites.
Ten slotte dient ook zijn permanente inspanning voor ‘outreach’ in de verf gezet te worden. Jan Blommaert heeft in zijn leven steeds getracht zich ook tot een niet-intellectueel publiek te richten. Als ‘kennisactivist’ organiseerde hij honderden lezingen, workshops, seminaries en nam hij deel aan openbare debatten op de vele domeinen waar zijn brede kennis en expertise ook buiten de academische wereld erg gesmaakt werden
Ten slotte dient ook zijn permanente inspanning voor ‘outreach’ in de verf gezet te worden. Jan Blommaert heeft in zijn leven steeds getracht zich ook tot een niet-intellectueel publiek te richten. Als ‘kennisactivist’ organiseerde hij honderden lezingen, workshops, seminaries en nam hij deel aan openbare debatten op de vele domeinen waar zijn brede kennis en expertise ook buiten de academische wereld erg gesmaakt werden
Hoewel Jan Blommaert een groot deel van zijn leven in het buitenland geleefd en gewerkt heeft, is hij steeds in zijn moederland en moedertaal blijven publiceren. Als jonge academicus veroverde hij al vroeg een plaats in het Vlaamse intellectuele en politieke landschap. Naast zijn internationale erkenning werd hij ook in de Vlaamse vrijzinnige wereld reeds snel op zijn waarde geschat en erkend. In 1993 ontving hij dan ook de Arkprijs van het Vrije Woord van het Humanistisch Verbond.
Het voorwoord door Ico Maly – eerst student en leerling, later ook medewerker en collega - beslaat 24 van de 60 pagina’s die het werkje telt. De tekst hiervan leest niet alleen als een (terechte) laudatio voor het leven en werk van Jan Blommaert, die laudatio geeft soms wel de indruk van een hagiografie.
Dat is niet echt nodig. De inhoud van het boekje en van het leven van Jan Blommaert spreken meer dan genoeg voor zichzelf.
Meer van Dirk De Schrijver
Het voorwoord door Ico Maly – eerst student en leerling, later ook medewerker en collega - beslaat 24 van de 60 pagina’s die het werkje telt. De tekst hiervan leest niet alleen als een (terechte) laudatio voor het leven en werk van Jan Blommaert, die laudatio geeft soms wel de indruk van een hagiografie.
Dat is niet echt nodig. De inhoud van het boekje en van het leven van Jan Blommaert spreken meer dan genoeg voor zichzelf.
