16 december 2020
Wie at de eerste oester? Het ware verhaal achter de belangrijkste ontdekkingen ooit
Afgaande op de titel zou je denken dat het boek over triviale weetjes gaat. Niets is minder waar! In elk hoofdstuk bespreekt Cassidy een uitvinding/ontdekking die van vitaal belang bleek voor het voortbestaan en huidige succes van de Homo sapiens.
Om een oester te plukken moest het “Oestermeisje” weten wanneer het superlaag getij optrad. Op de zuidpunt van de Afrikaanse kust (waar archeologen grote hopen schelpen vonden) is dat elke maand gedurende een paar dagen enkele uren. Ze was dus ook nog de eerste astronoom.
Het hoofdstuk hiervoor behandelt de beheersing van het vuur. Dat is een ontdekking waarvan we het belang elke dag ondervinden, maar er is méér. Niet alleen waren de juiste stenen (pyriet )vereist, de homo habilis moest uitdokteren hoe het vuur brandend te houden. Door het eten van gekookt voedsel kregen we meer calorieën binnen, veranderden onze tanden, werden de magen kleiner, de darmen korter en groeiden onze hersenen, zodat we nog méér gekookt voedsel nodig hadden. Cassidy wijst erop dat het beheersen van vuur zich niet enkel beperkte tot eetgewoontes. Slapen rond het vuur was veiliger. De mensen waren bijna hun vacht verloren, dus was de warmte welkom. Samen rond een vuur zitten nodigt uit tot verhalen vertellen… Wie stookte dat eerste vuurtje? Wie dronk het eerste bier? Wie was de eerste ruiter? Wie tapte de eerste mop?
Het hoofdstuk hiervoor behandelt de beheersing van het vuur. Dat is een ontdekking waarvan we het belang elke dag ondervinden, maar er is méér. Niet alleen waren de juiste stenen (pyriet )vereist, de homo habilis moest uitdokteren hoe het vuur brandend te houden. Door het eten van gekookt voedsel kregen we meer calorieën binnen, veranderden onze tanden, werden de magen kleiner, de darmen korter en groeiden onze hersenen, zodat we nog méér gekookt voedsel nodig hadden. Cassidy wijst erop dat het beheersen van vuur zich niet enkel beperkte tot eetgewoontes. Slapen rond het vuur was veiliger. De mensen waren bijna hun vacht verloren, dus was de warmte welkom. Samen rond een vuur zitten nodigt uit tot verhalen vertellen… Wie stookte dat eerste vuurtje? Wie dronk het eerste bier? Wie was de eerste ruiter? Wie tapte de eerste mop?
De auteur schetst de wereld van onze voorouders. Hij speculeert, maar op grond van gegevens die hem aangereikt zijn door specialisten ter zake. Een blik op de Bronnen in dit boek laat zien dat hij tientallen wetenschappers interviewde en/of hun boeken las. Het boek is een mengeling van evolutionaire biologie, archeologie en antropologie en dat allemaal gepresenteerd in een erg prettige, soms ronduit humoristische verwoording.
Een tijdlijn geeft aan wanneer de uitvinding vermoedelijk plaats vond. Een landkaart laat zien waar dat gebeurde en wanneer. Elk van de 17 hoofdstukken begint met een klok en de woorden: “Als de tijd die onze soort op aarde rondloopt een dag was, vond dit plaats om … minuten voor middernacht (x jaar geleden).” Een rudimentair landkaartje geeft de plaats aan. Hij beantwoordt niet alleen de titelvraag, hij bouwt er een onderhoudend verhaal rond. Hij introduceert een persoon, legt uit waarom het een vrouw of een man was, maakt die levensecht door haar of hem een naam te geven, schildert de omstandigheden waarin de ontdekking gedaan werd en bespreekt de gevolgen ervan voor de Homo sapiens. Soms kijkt hij naar andere dieren: doen chimpansees dit of dat ook?
“Wie schilderde het eerste meesterwerk?” heb ik gelezen met de rotsschilderingen uit de Chauvet-grot erbij (Google maakt dat tegenwoordig eenvoudig) omdat Cassidy zich ontpopt tot een interessante kunstcriticus. Tegelijk laat hij in elk hoofdstukje zien dat de prehistorische mens absoluut niet die domme holbewoner kan geweest zijn die wij ervan gemaakt hebben. Integendeel, uit elke ontdekking blijkt dat er dikwijls een da Vinci-achtige Uomo universale tussen zat.
Wat de allereerste uitvinding was, zo’n 3 miljoen jaar geleden, zal de lezer(es) verrassen. Ik verklap het niet, enkel dit: deze ontdekking (en alle andere) is gebaseerd op een wetenschappelijk onderbouwd uitgangspunt, maar zo prettig en duidelijk verteld dat je geen universitair diploma nodig hebt om het te lezen en te begrijpen!
Meer van Gerda Sterk
Wat de allereerste uitvinding was, zo’n 3 miljoen jaar geleden, zal de lezer(es) verrassen. Ik verklap het niet, enkel dit: deze ontdekking (en alle andere) is gebaseerd op een wetenschappelijk onderbouwd uitgangspunt, maar zo prettig en duidelijk verteld dat je geen universitair diploma nodig hebt om het te lezen en te begrijpen!
