9 december 2020
Lucy, Darwin & Lady Gaga
De auteur is hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam en doet vanuit de evolutionaire en darwinistische psychologie onderzoek naar sociaal gedrag. In zijn inleiding zegt hij dat het boek een selectie is van wetenschappelijke essays die hij de afgelopen jaren schreef.
Corona en Covid-19 duiken dus op. Elke column gaat over “die bijzondere, rechtopstaande aap met dat enorme brein, genaamd homo sapiens”. Dat de titel een naam als Lady Gaga bevat, trekt de aandacht (wat een auteur zeker niet zal misprijzen), maar geeft ook aan dat “de mens van nu niet zoveel anders is dan die van enkele miljoenen jaren geleden”. Lucy was ongeveer 3,2 miljoen jaar oud toen de paleoantropoloog Johansson haar incomplete skelet opgroef in 1974. Zij was geen homo sapiens. Ze behoorde tot een andere mensensoort (lees het boek!) en toch past ze in het hoofdstuk “Kinderen krijgen zou een makkie moeten zijn”. Van Vugt legt hier uit wat de evolutionaire reden kan zijn van pijnlijke bevallingen, vruchtbaarheid, misselijkheid, irritant huilende baby’s, ADHD en ‘lastige pubers’. Hij geeft goede raad, bijvoorbeeld doe zoals het nu nog gebeurt in sommige gemeenschappen: draag je baby op je lijf. Hij eindigt dit hoofdstuk met de titel van een boek waarin je kan vinden over hoe evolutie doorwerkt op het kinderbrein. Dit essay is een voorbeeld van hoe inzicht in ons verre verleden ons helpt om heden en toekomst te duiden.
Deze werkwijze vinden we terug in de meeste essays: een titel trekt de aandacht, dan volgt de uitwerking van het onderwerp volgens de nieuwste bevindingen (hier in de evolutionaire psychologie) en veelal eindigt het met een raadgeving of strikt eigen bedenkingen. Als afsluiter raadt de auteur een bepaald boek aan.
De inhoudstabel is als het ware ook door Darwin bepaald: “. problemen die mensen moeten zien op te lossen om hun kans op nageslacht te vergroten. Dat varieert van het omgaan met allerlei bedreigingen… tot het vinden van de juiste partner om kinderen mee te krijgen”. Het gaat dus over psychologische adaptaties of instincten, die meestal goed uitvallen (anders zat u nu niet dit boek te lezen, schrijft hij ergens), maar soms is er sprake van een “evolutionaire mismatch”, waardoor bijvoorbeeld dodelijke infectieziekten ontstonden “zoals de pest en op het moment van schrijven het coronavirus”.
De inhoudstabel is als het ware ook door Darwin bepaald: “. problemen die mensen moeten zien op te lossen om hun kans op nageslacht te vergroten. Dat varieert van het omgaan met allerlei bedreigingen… tot het vinden van de juiste partner om kinderen mee te krijgen”. Het gaat dus over psychologische adaptaties of instincten, die meestal goed uitvallen (anders zat u nu niet dit boek te lezen, schrijft hij ergens), maar soms is er sprake van een “evolutionaire mismatch”, waardoor bijvoorbeeld dodelijke infectieziekten ontstonden “zoals de pest en op het moment van schrijven het coronavirus”.
De verklarende woordenlijst is niet voor iedereen nodig, maar geeft soms een iets andere nuance dan we gewoon zijn. “altruïsme: actie waarbij de kosten voor de gever zijn en de baten voor de ontvanger – bijvoorbeeld bloeddonatie”.
Het betreft in deze uitgave niet louter wetenschappelijke bevindingen, van Vugt geeft zonder schroom zijn eigen opinie, altijd gesteund door de evolutionaire psychologie. De meeste voorbeelden en toepassingen ontleent hij aan Nederland. Op p. 117 is de titel: “Rutte: een sociale vlinder, maar weinig integer”, een provocerende titel die hij daarna onderbouwt. Hetzelfde zien we ook in “Sommige rassen zijn gewoon slimmer, of niet?” waarin hij onder andere een lans breekt voor het afschaffen van de figuur van Zwarte Piet en voor meer verdraagzaamheid: “Daarom moeten we er alles aan doen om de mogelijke triggers van racisme uit te bannen uit onze samenleving. Dus weg met Zwarte Piet en leve het zebrahuwelijk!”
Het betreft in deze uitgave niet louter wetenschappelijke bevindingen, van Vugt geeft zonder schroom zijn eigen opinie, altijd gesteund door de evolutionaire psychologie. De meeste voorbeelden en toepassingen ontleent hij aan Nederland. Op p. 117 is de titel: “Rutte: een sociale vlinder, maar weinig integer”, een provocerende titel die hij daarna onderbouwt. Hetzelfde zien we ook in “Sommige rassen zijn gewoon slimmer, of niet?” waarin hij onder andere een lans breekt voor het afschaffen van de figuur van Zwarte Piet en voor meer verdraagzaamheid: “Daarom moeten we er alles aan doen om de mogelijke triggers van racisme uit te bannen uit onze samenleving. Dus weg met Zwarte Piet en leve het zebrahuwelijk!”
Een serieuze fout op p.11 deed bijna afbreuk aan de goede indruk die ik had bij dit boek. Steven Pinker schreef The Blank Slate. Hij heeft het niet over een “state”. Dat weet ik zeker, want het boek staat in mijn boekenkast. En op pagina 60 trof ik zowaar een dt-fout aan, maar dat is minder erg.
Dankzij de relativerende humor – zie bijvoorbeeld de titels – leest het boek prettig. Het is opgedeeld in behapbare hoofdstukken. Van Vugt denkt na vanuit zijn vakgebied en doet ons mee nadenken over allerlei actuele onderwerpen. De kaft toont ons – geheel terzake – een dubbele DNA helix, belangrijk voor de overdracht van erfelijke informatie.
Dankzij de relativerende humor – zie bijvoorbeeld de titels – leest het boek prettig. Het is opgedeeld in behapbare hoofdstukken. Van Vugt denkt na vanuit zijn vakgebied en doet ons mee nadenken over allerlei actuele onderwerpen. De kaft toont ons – geheel terzake – een dubbele DNA helix, belangrijk voor de overdracht van erfelijke informatie.
Meer info op de website van de professor.
Meer van Gerda Sterk
