17 november 2020
Hitler en de Belgen
Bert Cornelis (1960) is historicus. Hij was politiek journalist en werkt nu aan de politieke communicatie voor Sven Gatz.
Het objectieve gegeven van dit boek is 10 mei 1940. Het Duitse leger van Adolf Hitler valt België binnen. Vier jaar lang wordt België bezet.
In Hitler en de Belgen schrijft Cornelis twee verhalen. Enerzijds kruipt hij in de huid van de centrale figuur Hitler en aan de andere kant staat de houding van de Belgen tegenover de gecreëerde toestand. Het is een zeer complexe situatie met vele tegenstellingen, maar Cornelis zoekt hier ook naar overeenkomsten.
In Hitler en de Belgen schrijft Cornelis twee verhalen. Enerzijds kruipt hij in de huid van de centrale figuur Hitler en aan de andere kant staat de houding van de Belgen tegenover de gecreëerde toestand. Het is een zeer complexe situatie met vele tegenstellingen, maar Cornelis zoekt hier ook naar overeenkomsten.
De Duitse Blitzkrieg was zo overtuigend dat velen aanvankelijk geloofden in een oorlogsoverwinning van Hitler. Zelfs de naar Frankrijk gevluchte Belgische ministers ondernamen pogingen om tot besprekingen voor een vredesakkoord te komen.
Cornelis reconstrueert minutieus en met veel achtergrondinformatie alle confrontaties tussen Belgen en het naziregime. Elke ontmoeting wordt vanuit de twee tegengestelde oogpunten bekeken. De auteur belicht zo ook de argumentatie van de Duitsers. Hij levert geen kritiek, maar beschrijft de beweegredenen zo objectief mogelijk. Hij slaagt erin de historische personen zeer levendig te beschrijven.
Cornelis reconstrueert minutieus en met veel achtergrondinformatie alle confrontaties tussen Belgen en het naziregime. Elke ontmoeting wordt vanuit de twee tegengestelde oogpunten bekeken. De auteur belicht zo ook de argumentatie van de Duitsers. Hij levert geen kritiek, maar beschrijft de beweegredenen zo objectief mogelijk. Hij slaagt erin de historische personen zeer levendig te beschrijven.
Om de figuur van Hitler compleet te maken; graaft Cornelis in diens verleden. Hier zijn de ervaringen van Hitler tijdens de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen van belang. Hitler zal trouwens de streek die hij kende uit de periode 1914 – 1918 terug opzoeken na de invasie in 1940. Veel aandacht besteedt Cornelis aan de door Hitler gevoerde ‘Flamenpolitik’. De Vlaams-Waalse tegenstelling is hier schrijnend. Ook de voortdurende twijfel van Hitler over de te voeren politiek in België blijft de hele oorlog lang aanwezig.
Hitlers aarzelende houding wordt in het boek schitterend in beeld gebracht. Hij wachtte tot het einde, net voor zijn Ardennenoffensief, om België op te splitsen in een Reichsgau Flandern en een Reichsgau Wallonien. Hij beschouwde België slechts als belangrijk voor de aanvoer van kanonnenvlees, de vrijwilligers voor het oostfront. Ondanks het feit dat Hitler Vlaanderen bevoordeelde, werd de Waalse Rex-leider Degrelle drie keer door Hitler ontvangen en kwam geen enkele Vlaamse collaborateur in diens omgeving.
De Belgische koning Leopold III is de andere figuur die veel aandacht krijgt in de uitgave. Vooral het bezoek dat Leopold III aan Hitler bracht, wordt nadrukkelijk belicht. De zuster van de koning, Marie-José - gehuwd met kroonprins Umberto van Italië -, speelde een belangrijke rol in de beslissingen van Hitler over het politieke lot van België. Door zijn besluit om de koning in juni 1940 als krijgsgevangene op het paleis van Laken te laten, ligt de Duitse dictator aan de basis van de latere koningskwestie. Zelf sprak Hitler daarover als een ‘fameuze dwaasheid’. Ook de wens van Leopold III om, zoals in Vichy-Frankrijk, in België een vrije provincie (Limburg) te realiseren met hem als koning en onder controle van de Duitse bezetter, werd door Hitler geweigerd.
Een Belg die zelfs twee keer door Hitler werd ontvangen, is Jacques Davignon, Belgisch ambassadeur in Berlijn. Deze integere politicus komt echter ongeschonden uit het verhaal. Hoewel hij na de oorlog als ‘verbrand’ werd beschouwd, verdacht van collaboratie, krijgt hij later eerherstel. Zélf oordeelt Davignon wel scherp over het koningshuis.
Dit boek werd met beklemmende precisie geschreven. Het is de weerspiegeling van historisch en wetenschappelijk archiefonderzoek. In de eerste plaats is het gebaseerd op getuigenissen en verklaringen van Hitler of van rechtstreekse betrokkenen.
Nergens wordt het een droog-professioneel werk omdat Cornelis ook de kleine – menselijke – kantjes van de politiek weet te tekenen.
De schrijver laat zich bovendien nooit verleiden om een persoonlijke mening toe te voegen.
Nergens wordt het een droog-professioneel werk omdat Cornelis ook de kleine – menselijke – kantjes van de politiek weet te tekenen.
De schrijver laat zich bovendien nooit verleiden om een persoonlijke mening toe te voegen.
Kortom een schitterend boek dat deze periode in de geschiedenis belicht en een menselijk gelaat geeft. Het enige wat dit boek nog completer zou maken, is een personenregister.
Meer van Paul Van Aelst
