Miljarden dollars en duizenden liefdadigheidsinstellingen hebben als bedoeling de armen te helpen. Dat is hoognodig, want volgens de Wereldbank zouden er zo maar eventjes 1,4 miljard mensen (buiten China) in armoede leven. Veel van wat “de armen” betreft, is echter gebaseerd op veronderstellingen en generalisaties die nooit getest werden. (één van die veelvuldig gehanteerde beweringen was bijvoorbeeld dat het een goede zaak is dat het BBP van zoveel mogelijk landen zou toenemen, want dat zou ertoe leiden dat die rijkdom zou doorsijpelen (“trickle down effect”) naar de armere landen en de armen.

Abhijit Banerjee en Esther Duflo zijn al meer dan 15 jaar bezig met onderzoek in heel wat landen, van Chili tot India, van Kenya tot Indonesië, waarbij ze vertrekken van empirisch onderzoek. Zij pasten als eersten de nu algemeen gebruikte gerandomiseerde benadering toe (waarbij louter willekeurige testen en onderzoeken gebruikt worden). waarmee ze totaal onverwachte aspecten blootlegden van het gedrag van arme mensen, van hun noden en de manier waarop financiële hulp of financiële investeringen hun levens kunnen beïnvloeden.

Hun vaststellingen zijn heel anders dan wat economisten gewoonlijk beweren, namelijk dat  buitenlandse hulp noodzakelijk is om de armen uit de “poverty trap” te halen en dat geld geven aan arme landen gewoonlijk helpt om een cyclus in gang te zetten die aanzet om te investeren in kritische gebieden en deze productiever te maken. Anderen zeggen dan weer dan gelddonaties die arme landen net belétten om zelf te zoeken naar oplossingen en zelfs bijdragen tot corruptie bij de leiders van die landen en het blijven(d) rekenen op buitenlandse hulp. Als de markten vrij zijn en de stimulansen(“incentives”) juist zijn, dan vinden mensen wel een uitweg om hun problemen op te lossen. Zo was duidelijk dat de meerderheid van verarmde mensen niet noodzakelijk iedere dag met grote honger naar bed gingen. Ze hadden weinig geld, maar toch meestal net genoeg voor een minimum hoeveelheid voedsel. Wel geloofden ze niet meteen in verplichte oplossingen en vertoonden ze uitstelgedrag. Terwijl de armen zich geen behandelingen kunnen veroorloven bij ernstige ziekte, willen ze wel “wat doen voor hun gezondheid” en dus gaan ze niet naar de dokter voor potentieel dodelijke condities zoals borstpijn of bloed in de urine, maar wel voor mindere aandoeningen zoals koorts of diarree. En ze gaan naar traditionele” witch doctors”, genezers of predikers.

Het argument is zeker niet dat de armen luier zijn of impulsiever dan de rijken - in feite tonen ze meestal meer zelfcontrole (en moeten die ook wel voortdurend hebben…).

Eén van de meest bevredigende aspecten van dit boek is dat de auteurs na ieder hoofdstuk waarin ze problemen schetsen, ook mogelijke hulpmiddelen worden geboden.

Enkele voorbeelden:

Als de “arme” geld krijgt, wordt hij dan lui en houdt hij dan op met werken? Nee, hij zal proberen beter werk te vinden. Werkt dan zelfs méér in plaats van de vrije tijd zomaar in te vullen. Hij investeert wat hij meer verdient.

Het gebruik van kunstmest is goed want het verhoogt de opbrengst van hun oogst. Toch weigerden vele armeren… Er werd hen inderdaad gevraagd een kleine som geld te geven voor het kunstmest, maar dat zouden ze pas krijgen later op het seizoen, op het ogenblik dat het moest verspreid worden. Als je ze meteen het kunstmest gaf op de dag dat ze betaalden, gingen ze dat niet (zoals “men” beweerde) meteen of op het verkeerde ogenblik gebruiken of doorverkopen, maar sprongen er zorgvuldig mee om en hielden het bij tot de dag dat het moest gebruikt worden.

Vrouwelijk “empowerment” en leiderschap wordt gestimuleerd door quota’s. Zelfs al worden er in dat geval meer vrouwen op leidende posities geplaatst dan wanneer ze “gewoon” en op gelijke basis met mannen zouden verkozen zijn, ziet men dat vrouwen die leiding aankunnen en zelfs soms beter dan mannen, en dat laat de vooroordelen wegvallen (eerst en vooral bij vrouwen).

Als er zomaar “gratis” geld gegeven wordt “zullen ze natuurlijk niet meer werken” luidt een ander vooroordeel. “Al dat geld wordt zo maar uit het raam gegooid.” In werkelijkheid “worden ze niet lui” en gaan het niet opdrinken. Wat wel gebeurt, is dat meer meisjes naar school gaan bijvoorbeeld, dat de levensverwachting stijgt en dat ondervoeding vermindert. Dingen “geven” geeft aanleiding tot goede dingen. Enige “dure”(?) hulpmiddelen zoals het gratis verstrekken van klamboes tegen muggen, zijn effectief tegen het verspreiden van malaria en dus uiteindelijk winstgevend in het kader van immunisatie programma’s. Of het mogelijk maken dat vrouwen hun eigen contraceptie in handen nemen, betalen voor schoolboeken of computers als ze hun kinderen naar school sturen en het installeren van gratis chloordispensers om het drinkwater te ontsmetten in de dorpen.

Het is duidelijk waarom dit boek zo overweldigend veel positieve recensies en reacties kreeg. Banerjee en Duflo schrijven vanuit de werkelijkheid, jarenlange ervaring en groeiend inzicht dat meteen getest wordt aan de praktijk. Er zijn de vele details die hun kennis onderstrepen, hun nederige, nauwkeurige en precieze benadering en zeker ook de sympathie die ze tonen voor de minderbedeelden.

Hun vaststelling is pertinent: Het is duidelijk dat wij niet voldoende aandacht schenken aan wat de armen zeggen en doen.

Hun boodschap is eenvoudig: Zelfs al zal het misschien wat tijd kosten, met zorgvuldig denken en volhouden kan de strijd tegen ongelijkheid, armoede, honger en ziekte gewonnen worden. We maken geen deel uit van een hopeloze wereld waarin we niets kunnen doen.

De auteurs verdienen natuurlijk de Nobelprijs en deze uitgave verdient het om door veel mensen gelezen te worden.