4 november 2020
Wijs, grijs & puber. Pleidooi voor de burgerlijk ongehoorzame senior
Een professor gaat met emeritaat… En kijk, net als andere gedwongen pensiongasten overvalt hem de onmin met een aangepraat gevoel van overbodigheid en de ledigheid van het aangekondigde zwarte gat. Dat zint hem niet!
_Revolte van een uitgeprocedeerde senior
Wat bij hem nog meer opwelt is, niet de stoïcijnse berusting, wél de aandrang tot revolte en een eigenzinnige burgerlijke ongehoorzaamheid. Hij beseft: ‘We zullen dus behoorlijk burgerlijk ongehoorzaam moeten zijn om gehoord te worden!’ (p. 8)
Burgerlijk ongehoorzaam? Jean Paul Van Bendegem weet wat dat betekent: ‘Burgerlijke ongehoorzaamheid ontstaat wanneer een individu in een samenleving of maatschappij zich niet kan verzoenen met een bepaalde praktijk in die samenleving die door een overheid werd ingevoerd.’ (p.160) Dat klinkt behoorlijk strijdlustig! Over rechtmatigheid - ook in coronatijd? - moet je dan niet veel meer uitweiden. Wrevel is een voldoende verantwoording. Verder is geweten: de filosoof kàn beroepshalve niet met pensioen gaan. Stoppen met peinzen? Filosoferen? Argumenteren? Doceren? Not in this life!
Dan maar tekeer gaan tegen het systeem - against method? - en er de mankementen en andere dwaalredeneringen van ontmaskeren. Jean Paul Van Bendegem beschouwt het graag als zijn tweede puberteit. Ooit vergeleek een academische collega hem met een nar: schalkse filosoof, frivole criticus van elke perverse nonsens, horzel in de pels van zelfgenoegzame Waarheid en Evidentie. Die vaardigheid komt de puberale filosoof nu wel extra van pas.
Burgerlijk ongehoorzaam? Jean Paul Van Bendegem weet wat dat betekent: ‘Burgerlijke ongehoorzaamheid ontstaat wanneer een individu in een samenleving of maatschappij zich niet kan verzoenen met een bepaalde praktijk in die samenleving die door een overheid werd ingevoerd.’ (p.160) Dat klinkt behoorlijk strijdlustig! Over rechtmatigheid - ook in coronatijd? - moet je dan niet veel meer uitweiden. Wrevel is een voldoende verantwoording. Verder is geweten: de filosoof kàn beroepshalve niet met pensioen gaan. Stoppen met peinzen? Filosoferen? Argumenteren? Doceren? Not in this life!
Dan maar tekeer gaan tegen het systeem - against method? - en er de mankementen en andere dwaalredeneringen van ontmaskeren. Jean Paul Van Bendegem beschouwt het graag als zijn tweede puberteit. Ooit vergeleek een academische collega hem met een nar: schalkse filosoof, frivole criticus van elke perverse nonsens, horzel in de pels van zelfgenoegzame Waarheid en Evidentie. Die vaardigheid komt de puberale filosoof nu wel extra van pas.
_Van luchtige knipoogjes tot filosofisch sérieux
Uit het leven gegrepen voor wie het mocht beleven: ‘Oei, geen schrik voor het zwarte gat?’ ‘’t Zal wel wennen worden zeker, alle dagen thuiszitten’, ‘Hoe denkt ge uw tijd opgevuld te krijgen?’, ‘Allez, hopelijk hebt ge nog een aantal jaren voor u’, ‘Ge kunt u toch nog bezighouden?’ (p. 12) Meewarig medeleven. Oei, dat steekt! Gevolg: zure opstootjes van weerzin. Puberale revolte. Je zou het van Jean Paul Van Bendegem - toch de verduldigheid zelve - niet meteen verwachten. Alhoewel…
Burgerlijke ongehoorzaamheid. Het vraagt om een stevig onderbouwd en uitdagend verweer pro domo. Kantje-boordje ironie en cynisme… De senior heeft immers het volste recht op zijn gerespecteerde plek in de samenleving! Daarvoor moeten overtuigende argumenten te vinden zijn!
Burgerlijke ongehoorzaamheid. Het vraagt om een stevig onderbouwd en uitdagend verweer pro domo. Kantje-boordje ironie en cynisme… De senior heeft immers het volste recht op zijn gerespecteerde plek in de samenleving! Daarvoor moeten overtuigende argumenten te vinden zijn!
_Kennis, wijsheid, wetenschap, mathematische poëtica
In dat betoog kan alvast geen relevante filosofische grootmeester ontbreken. Op de cover neemt de immer rebelse Socrates losjes in de pols een puberale selfie: ‘Gnothi seauton?’ In Wijs, grijs & puber zullen Plato, Aristoteles en een rist andere denkers nog meer steunende voorzetten geven. De emeritus staat in zijn betoog niet alleen…
Derhalve passeren heel wat heikele ethische, wetenschappelijke, humanitaire, enz. twistgebieden die raken aan het moeilijke oud(er) worden.
Derhalve passeren heel wat heikele ethische, wetenschappelijke, humanitaire, enz. twistgebieden die raken aan het moeilijke oud(er) worden.
Als daar zijn:
- Kennis vs. wijsheid? Genre: ‘Een wijs iemand kijkt wel door de wetenschap heen en de wetenschapper is zelden wijs.’ (p. 92) Of: ‘Een wijs iemand ontmoeten is even speciaal als de Nachtwacht of de Mona Lisa zien, als het Requiem van Mozart beluisteren, als de Divina Commedia van Dante lezen of als grasduinen in de Encyclopédie des arts et métiers van Diderot en d’Alembert.‘ (p. 93-94) Argumenten pro wijsheid! Overtuigend genoeg voor junioren? Voldoende virulent om aan te tonen ‘dat die vormen van wijsheid bij de senior rijkelijk aanwezig zijn’? (p. 57) Zondermeer s-i-g-n-i-f-i-c-a-n-t besluit Jean Paul Van Bendegem?
- De vrije wil
- Sterven vs. de dood: een welgekomen stoïcijnse verfijning van het zwaarmoedige Sein zum Tode (Heidegger)? Ooit hoorde men Jean Paul Van Bendegem verzuchten: ‘Ik hoop dat het hierna(maals?) gedaan is, hé!’ Niet nogmaals! Echter: wie weet…
- Onsterfelijkheid vs. een leven na de dood? Meer lezen in Tous les Hommes Sont Mortels (Simone de Beauvoir). Verveling en déjà vue troef…
- AI, cyborgs, avatars en een getunede mensheid
- Eeuwigheid en oneindigheid (x 0, 1, 2, …)
- Welke criteria voor economisch nut en maatschappelijke zinvolheid?
- Het mind / body probleem
- Seks op oudere leeftijd
- Hoe de waarde van een mensenleven berekenen?
- Grijsisme als een andersoortig racisme
- ...
Een slingerend pad vol onverwachte invallen, verwonderd gepeins en prikkelende conclusies… Kortom, een amalgaam van onopgeloste wetenschappelijke en filosofische aangelegenheden waarover je als prille én belegen senior zeker nog je hoofd mag breken. In het licht van de achtergrond van een vermeende tweespalt tussen jong en oud, beginneling en gepensioneerde. Zij en wij?
Overtuigend? Tja… Jean Paul Van Bendegem schetst een aantal zachte obstakels en to do’s op de weg naar meer inzicht en wederzijds begrip. Begrip? Eén werkpunt misschien: stop met, bijvoorbeeld, dat kinderlijke aanspreektaaltje! (Jeroen Brouwers liet Cliënt E. Busken ook al revolteren tegen een be-tutter-end peutertaaltje.) Dat kan volgens de emeritus filosoof zeker beter…
Overtuigend? Tja… Jean Paul Van Bendegem schetst een aantal zachte obstakels en to do’s op de weg naar meer inzicht en wederzijds begrip. Begrip? Eén werkpunt misschien: stop met, bijvoorbeeld, dat kinderlijke aanspreektaaltje! (Jeroen Brouwers liet Cliënt E. Busken ook al revolteren tegen een be-tutter-end peutertaaltje.) Dat kan volgens de emeritus filosoof zeker beter…
Wijs, grijs & puber is een lichtvoetig en uitdagend pleidooi pro de burgerlijk ongehoorzame senior. Jean Paul Van Bendegem (em. prof. dr.) geeft heel wat eigenwijze voorzetten richting een respectvol maatschappelijk debat over zin krijgen in en zin geven aan de oude dag. Weg van de existentiële ontreddering… En dat was minstens de bedoeling. Toch?
Meer filosofie met Jean Paul Van Bendegem (en Griet Vandermassen)?
Zie Het zoekendhert en nog meer zoekendhert
Meer van Karel Van Dinter
Zie Het zoekendhert en nog meer zoekendhert
